Młyn (osada młyńska) - Turza Mała (pow. płocki).

[UBOOT]

Osada młyńska w Turzy Małej pochodzi z połowy XIX wieku i składa się z młyna, domu młynarza, obory oraz z małego spichlerza, w którym nadal przechowywane jest zborze. Po osadzie oprowadził mnie prawnuk ostatniego właściciela Pana Jana Raciborskiego, który po powrocie z USA w 1928 roku zakupił młyn od braci Rumianowskich, bardzo temperamentnych dżentelmenów, którzy po jednej z rodzinnych kłótni na terenie młyna postrzelili się nawzajem.
Jan Raciborski (z zawodu młynarz) po powrocie z żoną ze Stanów chciał zainwestować zarobione pieniądze. W końcu po długich poszukiwaniach znalazł młyn w Turzy Małej. Niestety został wprowadzony w błąd, że młyn może pracować bez przestojów. Okazało się, że bywały miesiące, kiedy struga na Bobrownicy (dopływ Skrwy) wysychała i młyn stawał. W związku, z czym właściciel wymyślił nowe rozwiązanie. Do boku młyna dobudowano przybudówkę, w której zainstalowano piec koksowy. Kiedy brakowało wody, młyn napędzany był parą.Pod koniec lat 20tych XX wieku koło młyńskie zostało zamienione na turbinę Francisa. Dziś młyn nadal funkcjonuje z napędem elektrycznym. Wkoło młyna rosną stare dęby, które są pomnikami przyrody. Młyn wpisany jest do rejestru zabytków.
O młynie krąży legenda, iż straszy w nim duch Ignaca Raciborskiego, 18 letniego syna właściciela. Podczas wojny Raciborskich wysiedlono z domu i majątku, osadę przejmuje Niemiec- Harmel. Młody Raciborski został zmuszony do pracy w domostwie. W młynie wybuchł pożar a Ignaca oskarżono o podpalenie. Zabrało go gestapo i dotkliwie pobiło, został też dotkliwie pogryziony przez psy gestapowców. Następnie wywieziono go do Królewca i tam zamordowano w okrutny sposób, ścięto mu głowę. Wiele osób opowiadało, iż w nocy widziano kogoś ktoś pracował w młynie mimo, że wszyscy domownicy spali.
UBOOT

[RafalS]

Nie jest znana data powstania obecnego młyna ale prawdoodobnie powstał pod koniec XIX wieku na polecenie owczesnego własciciela majatku Turza - Kowalskiego. W 1903 roku odupił go wraz z majątkiem Kowalewski a od niego (samą osadę młynską) bracia Rumianowscy. W 1928 roku kupuje go Jan Raciborski. Obecnie włada nim czwarte pokolenie w osobie prawnuka J. Raciborskiego. Istnienie myłyna wzmiankowane jest w 1876 roku. Pozostałe budowle -dom oraz spichlerz pochodzą z 1932 roku. Na szczycie domu od strony pólnocnej widoczna data budowy. W latach 30 XX wieku z powodów częstych susz zakupuony zostaje kocioł parowy za oszlamiającą jak na owe czasy kwotę 12 tys zł. Osługiwał go Żyd z Dobrzynia, który nie chciał zdradzić właścicielowi tajników obsługi kotła i często szantażował go odejściem co niejednokrotnie sie zdarzyło narażając Raciborskiego na straty materialne bo młyn nie pracowal. W latach powojennych przykre historie z właściciela z odzialem Wiktora Stryjewskiego "Cacko", dowódcy odziału bojowego 11 Grupy Operacyjnej NZS, który wielokrotnie nocował w osadzie. Za udzielanie noclegu (pod lufą karabinu) właściciel odsiadywał wyrok więzienia zasądzony przez władze komunistyczne.

[Thomas]

Archiwalne fotki młyna z artykułu Rafała Słowińskiego "Młyny wodne na Skrwie i wspomnienia z nimi związane":

DSC_0871.JPG (233.59 KiB) Przejrzano 2953 razy

DSC_0872.JPG (202.83 KiB) Przejrzano 2953 razy