Zespół dworski - Stare Piastowo (pow. sierpecki)

[Jacek&Agatka]

Oddział sierpecki TRADYTORA odwiedziła Stare Piastowo pod Sierpcem (trasa Sierpc - Gozdowo).
Oto co ma dopowiedzenia literatura źródłowa na ten temat:

Dwory i pałace wiejskie na Mazowszu (obecne województwo mazowieckie) Piotr Libicki, wstęp i współpr. autorska Marcin Libicki.

Nieodzownym elementem każdego niemal dworskiego założenia była oficyna. W niej miejsce znajdowały dworska kuchnia, pralnia, pokoje służby, a często również pokoje gościnne. Dwór pozostawał miejscem mieszkania i reprezentacji. W przypadku dużych założeń oficyny okazywały się tym bardziej niezbędne, kiedy z końcem XVIII wieku nowa moda kazała wznosić raczej kameralne wiejskie wille niż okazałe pałace. Wówczas stawały dwie, a nawet cztery oficyny, jak w Błędowie czy Małej Wsi. Przy stosunkowo skromnym dworze w Piastowie w pierwszej połowie XIX wieku stanęła jedna oficyna, na planie kwadratu, parterowa, nakryta dachem namiotowym, z szerokim środkowym ryzalitem zwieńczonym trójkątnym frontonem i wejściem flankowanym parą oryginalnych przyściennych półsłupów. Dwór, przy którym stała pierwotnie oficyna, nie zachował się lub też został gruntownie przebudowany zapewne na początku XX wieku. Jest to dziś budowla parterowa, z mocno wyłamanym piętrowym ryzalitem na osi nakrytym (podobnie jak korpus budynku) dwuspadowym dachem z okapami. Niewykluczone, że pierwotnie dolną kondygnację ryzalitu tworzył wgłębny kolumnowy portyk, a górną rodzaj loggii. Zamurowano je najprawdopodobniej po wojnie. Układem pojedynczej oficynki na planie kwadratu w bezpośredniej bliskości dworu Piastowo przypomina dwory w Lipie i Ożarowie Mazowieckim.
W 1772 roku Stare Piastowo należało do Białopiotrowiczów, później do Dembowskich, w tym w 1783 roku podkomorzyny płockiej Juliany z Kampenhauzenów Tomaszowej Dembowskiej. W początku XIX wieku w rękach Kobylańskich, w tym generała Kobylańskiego, prezesa komisji wojewódzkiej płockiej. W 1909 roku majątek należał do Rajmunda Kacperkiewicza, a w końcu lat dwudziestych Icka Offenbaua i liczył 82 hektary.
Dom w bardzo złym stanie, oficyna w nie najgorszym. Zdziczałe resztki zdewastowanego parku. Obiekt dostępny z zewnątrz, zamieszkany przez kilka rodzin.

[Jacek&Agatka]

Kilka ujęć zabytkowej oficyny
co ciekawe, sam dworeknie jest zabytkiem, mimo że nosi tablicę z taką właśnie informacją:

[Jacek&Agatka]

i jeszcze kilka szczegółów z dworku.
Budynkiem opiekuje się obecnie Gmina Sierpc. Miejscowi opowiadają o jeszcze jednej oficynie, która stała symetrycznie do istniejącej. Była tam kuchnia, pralnia. Po wojnie mieścił się tutaj Dom Dziecka dla ok. 60 podopiecznych. Była też tutaj poczta. Wokół dworku było kilka hektarów ogrodu, parku oraz zabudowa dworska.

[Thomas]

Dużo już zostało powiedziane. Ja dodam kilka ciekawych rzeczy.

Rzut poziomy:

stare_piastowo_2010_rzut_poz - kolory - Kopia.png (39.13 KiB) Przejrzano 8746 razy

Mapa topograficzna z 1935:

piastowo_stare_1935 - Kopia.jpg (38.75 KiB) Przejrzano 8747 razy

Co ciekawe, dwór na mapach lokowany jest po drugiej stronie rzeki, gdzie według opowiadań mieszkańców były tylko częściowe zabudowania dworskie. Ciekawostką jest opowieść o tunelu pomiędzy dwiema częściami zespołu

I kilka elementów ze zbiorów WKZ:

piastowo_stare_drzwi_arch.jpg (37.74 KiB) Przejrzano 8747 razy

piastowo_stare_podłoga_2005.jpg (44 KiB) Przejrzano 8747 razy

piastowo_stare_podłogi_2005.jpg (33 KiB) Przejrzano 8747 razy

[adiutant]

Widzę na rysunku Thomasa, że dworek orientowany jest tradycyjnie na godzinę jedenastą.

[Thomas]

Widzę na rysunku Thomasa, że dworek orientowany jest tradycyjnie na godzinę jedenastą.

A wiesz, że nie zwróciłem na to uwagi

Jak szykowałem rzut myślałem, że będzie stał prosto, a tu musiałem nieco obrócić różę wiatrów, bo by przekłamanie było.

Dzięki za stosowną sugestię

[Thomas]

Miejscowi opowiadają o jeszcze jednej oficynie, która stała symetrycznie do istniejącej. Była tam kuchnia, pralnia. Po wojnie mieścił się tutaj Dom Dziecka dla ok. 60 podopiecznych. [...]

Kiedy słyszałem historię o Domu Dziecka w Piastowie, nie do końca byłem przekonany o autentyczności tej informacji. "Przecież bym o tym słyszał" - myślałem. A jednak. Okazuje się, że był - Dom Małego Dziecka.

Znalazłem fotografię, która przedstawia podopiecznych tego domu. Zdjęcie wykonano w 1953 roku podczas wizytacji doktora Tomasza Rajkowskiego i Zenobii Kulasińskiej. Zdjęcie pochodzi ze zbiorów Z. Kulasińskiej. Prezentuję je ze specjalną dedykacją dla Agaty, która kiedyś, mam nadzieję, wyda publikację z opowieściami zasłuchanymi przez nas podczas wędrówek po ziemi sierpeckiej. Oby!

DSC_5258.JPG (116.64 KiB) Przejrzano 8695 razy

[Jacek&Agatka]

W czasie zbierania materiałów do mojej publikacji podjęłąm rozmowę z Panem Andrzejem Rajkowskim, który obecnie w Żukach jest, można powiedzieć, letnikiem i dosyć częstym gościem. Dlaczego o tym piszę? Opowiadał mi Pan Andrzej, że jego ojciec studiował medycynę. Może to ten sam Rajkowski, który odwiedzał Dom Małego Dziecka w Piastowie? Być tak może, zważywszy że Pan Andrzej urodził się w 1934r., a rodzinne strony jego ojca i dziadka to Żuki i Mochowo. Przy najbliższej okazji podpytam.

[gada]

Ciekawią mnie zdjęcia z Piastowa. Byłam tam dwukrotnie w 1977 i 1978, wtedy jeszcze dwór był zamieszkały. Zrobiłam zdjęcia tylko z zewnątrz. Chciałabym mieć zdjęcia podłóg i kredensu.
Jestem wnuczką Kazimierza Wiśniewskiego ostatniego dziedzica Piastowa i mam trochę zdjęć przedwojennych. Może kogoś to zainteresuje.

Druga oficyna była, ale w 1939 spadła na nią bomba. Fundamenty są bardzo duże z "krzyżackiej cegły" (cokolwiek by to znaczyło). Podobno było przejście pod rzeką, jakoby z krzyżackich czasów.
Dwór Kaupenhausena spalił się w czasie Powstania Styczniowego. I długo nikt tam nie mieszkał.

W 1908 roku już stał nowy dwór. I był zjazd rodzinny, mam fotografię. Na zdjęciu wszystkich nie znam, ale jest Franciszek Rajkowski, kuzyn, felczer z Sierpca. Franciszek Rajkowski – ur. 4 stycznia 1848 r. w Jarlutach Wielkich pod Ciechanowem w rodzinie chłopskiej jako syn Ignacego i Joanny z Winkowskich. Okres młodzieńczy Rajkowskiego przypada na burzliwy rok 1863, w którym prawdopodobnie brał czynny udział, walcząc pod dowództwem Faustyna Mościckiego, mojego prapradziadka, a ojca prezydenta). Franciszek Rajkowski zmarł 15 października 1908 r w Ciechanowie.

Za nim stoi Leon Rutkowski, lekarz z Płońska. Postać znana i opisana, jest w Płońsku nawet jego ulica.

Dwór był przebudowany w 1914, dobudowano piętro i "szwajcarski" balkonik.

Babcia w latach 1927-1939 prowadziła w Sierpcu z kuzynka Norą Olkowską - Żmijewską teatr amatorski, był zespół ludowy, wystawili przedstawienie "Wesele na Kurpiach" i dostali w Płocku pierwszą nagrodę. Gdzieś u rodzinki w Olsztynie powinny być dwie fotografie.

W Piastowie bywał generał Anders, Babcia z jego bratanicą Jolą, chodziła do szkoły, do jednej klasy.

Państwo Makomascy z Makomazów, mieszkali w Mniszkach, po wojnie zamieszkali w Olsztynie, syn – Zbigniew był lekkoatletą, byliśmy u nich z okazji narodzin Antka.

[Jacek&Agatka]

Informacje zasięgnięte u Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Płocku

Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego Tom VIII Warszawa 1887
Piastowo, wś i folw., pow. sierpecki, Gm. Białyszewo, par. Sierpc. Dobra P. w 1772 r. były własnością Białopiotrowicza, mieszkającego stale w Kosmaczewie pod Płockiem. W początkach obecnego stulecia należały do Kobylańskiego, generała i prezesa komisyi wojewódzkiej płockiej. On to zaprowadził w tych dobrach staranne gospodarstwo.
W 1772 r. posiadłość należała do Białopiotrowiczów, na pocz. XIX do Kobylańskiego, generała i prezesa Komisji Wojewódzkiej Płockiej.
Dwór wzmiankowany w 1774 r. Obecny wzniesiony w 1 poł. Xix.
DO 1945 własność Wiśniewskich.
Remontowany po 1914r.

Opis konserwatorski z sierpnia 1985 r. - Biała Karta, autor Tomasz de Rosset, BDZ Płock

Dwór usytuowany w parku, na wzgórzu, na wsch. od drogi z Płocka do Sierpca, elewacją frontową zwrócony na pn.
Drewniany konstrukcji zrębowej, wewnątrz i na zewnątrz otynkowany na kamiennej podmurówce; dobudówka od zach. murowana z cegły, otynkowana.
W piwnicach sklepienia kolebkowe, w pozostałych pomieszczeniach stropy belkowe z podsufitką.
Więźba stolcowa, dach pokryty blachą.
Podłoga deskowa, parkiet, w ganku posadzka ceramiczna.
Schodów obecnie brak.
Drzwi główne zewnętrzne i wewnętrzne dwuskrzydłowe, ościeżnicowe z ościeżyną pełną, bez nadświetla, skrzydła trójpłycinowe zewnętrzne z dekoracją roślinną, zawiasy czopowe, zamek wpuszczany, zasuwy haki, od tyłu drzwi przeszklone.
Okna ościeżnicowe, rozwierane, dwudzielne, dwupoziomowe, zawiasy czopowe, zakrętka dźwigniowa.

Plan – wydłużonego prostokąta, przedłużonego od zach. dobudówką. Dwutraktowy, z sienią na przestrzał na środku, od zach. w każdym trakcie po jednym pomieszczeniu, od wsch. w przednim trakcie dwa podzielone ścianką, od zach. niewielka prostokątna dobudówka, trójtraktowa; w przednim trakcie pomieszczenie jest lekko wysunięte poza zach. ścianę dobudówki, z tego pomieszczenia wydzielono zejście do piwnicy.

Bryła – budynek jednokondygnacyjny z użytkowym poddaszem i wydzielonymi z niego pomieszczeniami mieszkalnymi, podpiwniczony, nakryty dwupołaciowo, na środku od pn ryzalit wyższy od bryły dworu, nakryty dwupołaciowo, od zach. niższa dobudówka, nakryta pulpitowo z nieco wysuniętą z lica jej zach. elewacji pn częścią, od wsch. do budynku przylega zbliżona wysokością bryła nowego domu.

Elewacje – na niskim cokoliku, bez podziałów, zwieńczone szerokim fryzem, w którym niewielkie łukowo zamknięte świetliki wydzielonym dwoma pasami ząbkowanego gzymsu, dach mocno wyokapiony, ozdobiony jaskółczymi ogonami, elewacje kalenicowe sześcioosiowe, od frontu z trójosiowym ryzalitem /od tyłu pięcioosiowe/, ryzalit dwukondygnacjowy z otworami drzwiowymi i okiennymi w wnękach, podzielony dwoma kanelowanymi trzonami kolumn, na drugiej kondygnacji kroksztyny po pierwotnym balkonie. Elewacja zach. trzyosiowa z niewielkim okienkiem w części wysuniętej.
Kubatura 1600m3
Powierzchnia użytkowa 350m2

Remontowany po 1945r.
Stan zachowania zły.
Budynek częściowo opuszczony.
Mury silnie zawilgocone, odpadanie tynku, butwienie belek, w cz. murowanej destrukcja cegły – kruszenie, wypadanie cegieł i spoin.
Więźba zniszczona w 40% wiele elementów drewnianych /krokwie, stolce/ zbutwiałych i przegniłych oraz popękanych. Dach nieszczelny na całej powierzchni, brak rynien. Belki i deski stropów cz. przegniłe i spróchniałe /końcówki belek/. Podłoga destruowana, posadzka spękana. Silnie zniszczona część stolarki drzwiowej i okiennej.

[Majsterek]

Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego podaje również pod hasłem "Kurowo", że tamtejszy folwark (170 mr) należał do dóbr Piastowo. (1883r)

[Jacek&Agatka]

Niestety w przyszłym tygodniu po dworze w Piastowie (obecnie Piastowie Starym) pozostaną wspomnienia i archiwalne fotografie...

https://www.facebook.com/photo?fbid=958 ... 9395570622

[Majsterek]

Obiekt w rejestrze zabytków nr 246/1518W z dn. 22.05.1975

Pozwolenie na rozbiórkę obiektu budowlanego wpisanego do rejestru zabytków może być wydane po uzyskaniu decyzji Generalnego Konserwatora Zabytków działającego w imieniu ministra kultury, o skreśleniu tego obiektu z rejestru zabytków.

Właścicielem nieruchomości jest Gmina Sierpc. W toku przekształceń własnościowych po zmianie ustroju, jednostki samorządu terytorialnego nabywały w latach 90` własność nieruchomości ukradzionych przez komunistów przedwojennym właścicielom. Zazwyczaj nieruchomości takie miały jeszcze wtedy lokatorów, którzy nic nie mogli w nich robić. Wymyślono bowiem instytucję użytkowania wieczystego, gdzie występowało dużo nieścisłości jeżeli chodzi o zakres praw użytkowników. Osoby zamieszkujące tego typu obiekty nie podejmowały się nakładów na inwestycje czy remonty, nie mając pewności co do prawa użytkowania w przyszłości. Mało tego, gminy bardzo niechętnie zbywały te nieruchomości. Podobnych przypadków można by mnożyć. Weźmy np. dwór w Czachowie (Gmina Gozdowo). Ostatni żyjący użytkownik zgłaszał wielokrotnie chęć odkupienia i tak zrujnowanego obiektu, doszło nawet do przetargu w którym wziął udział. Ostatecznie gmina wycofała się ze sprzedaży.
Nie podejmuję się oceny takich działań w kontekście niezbywalnego prawa własności przysługującego spadkobiercom okradzionych właścicieli przedwojennych. Jeśli faktycznie tacy istnieją, to bezwzględnie powinni otrzymywać zwrot nieruchomości zabudowanych. W innym wypadku sprzedaż wydaje się zasadna.

Przeglądając wpisy pod postem na facebook`u można znaleźć wypowiedź Pawła Bogdana Gąsiorowskiego:

Dwór został właścicielom zabrany przez tak zwaną "władzę ludową" (czyli komunę). Władze państwowe i samorządowe (niezależnie od opcji) totalnie mają w nosie losy zabytków zwłaszcza tych kameralnych w terenie. Najlepiej, żeby ich nie było... i spokój.
Znam wnuczkę przedwojennego dziedzica Piastowa. Nie ma do tego miejsca żadnych praw. Pozostały jej jedynie rodzinne wspomnienia i smutek, że ci, którzy dobra przejęli, doprowadzili obiekt do ruiny i zatracenia.

Pan Paweł wypowiedział się w sposób delikatny. W rzeczywistości rabunek mienia nieruchomego, tak jak morderstwa, szykany i wysiedlenia prawowitych mieszkańców był zbrodnią czerwonych zbirów. Niestety przez ostatnie trzydzieści lat część społeczeństwa nadal hołduje tym zbirom, albo boi się ich nazwać. Stąd brak jest rozwiązań prawnych, które choćby w niewielkiej części zadośćuczyniły łamaniu prawa przez komunistów na terenach okupowanych po roku 1945. Taka jest głęboka przyczyna niemocy uchwalenia ustawy reprywatyzacyjnej, procederu związanego z czyścicielami kamienic, bałaganu z dziwacznym wynalazkiem tzw. użytkowania wieczystego i wielu innych problemów.

[Jacek&Agatka]

Od 24 lipca trwa rozbiórka dworu. Zdjęcia z dzisiaj (29 lipca). Podobno rozbiórka oficyny w przyszłym roku...
P.S. Strzałeczki dla UBOOT'a.

[Jacek&Agatka]

Scena finałowa..............kurtyna opadła.....

[Thomas]

Przy okazji porządków na dysku znalazłem planik gruntów podworskich w Piastowie z 1949 roku. Pochodzi on z teczki dotyczącej projektu "powstania stawów rybnych w powiatowym ośrodku rolnym w Piastowie", przechowywany jest w Archiwum Państwowym w Płocku (zesp. 94, sygn. 260). Na planiku widać dwór z dwiema oficynami oraz resztki założenia parkowego z alejkami.

piastowo-ap-plock-1949.JPG (129.11 KiB) Przejrzano 1055 razy