Bitwa - insurekcja 1863-64r. Lipa (pow. kozienicki)

[Nieostatni]

Najkrwawsza i przegrana niestety bitwa insurekcji styczniowej 1863 roku na terenie Zapilicza.
Pamięć o bitwie trwała w pamięci dwu pokoleń, była przekazywana ustnie, bez możliwości ustawienia jakiegokolwiek znaku, symbolu przypominającego o stoczonej tu bitwie. W momencie odzyskania niepodległości ustawiono tu krzyż dębowy(1918r.), został on zniszczony przez Niemców w 1944roku. W 1945r. ustawiono nowy krzyż, zaś w 1971 społeczeństwo Lipy i okolicznych wsi ufundowało pomnik. Jest to pokaźnych rozmiarów, zaklinowana na rozstaju dróg, rzucająca się w oczy budowla. Dwa potężne głazy ustawione jeden na drugim i zatknięte weń dwie kosy osadzone na sztorc i pika - stara sprawdzona w poprzedniej insurekcji kościuszkowskiej - biała broń pieszych chłopskich powstańców, wzbudzająca panikę wśród moskali. Z prawej otulony ogromnym kolumnowym jałowcem, po lewej płożący jałowiec i dwa krzyże. Jeden, a właściwie resztki belki głównej i poprzeczki - czyżby to pierwszy z okresu II RP? Drugi, pewno powojenny. W górny głaz zamocowana jest główna tablica inskrypcyjna, odlana w żeliwie z tekstem widocznym i czytelnym na zdjęciu:
Miejsce uświęcone walką Oddziału Powstańczego "Dzieci Warszawskich" stoczonej pod dowództwem por. Pawła Gąsowskiego 15 II 1864r. z wojskami carskimi Społeczeństwo wsi Lipa i okolic wrzesień 1971r.
Nad nią, maleńka głęboko osadzona niczym blizna po ciężkim postrzale, to cyfra 123 - przypominająca o 123 latach zaborów, utraty niepodległości. Czasu kiedy Polskę wymazano z map Europy - to okres między 1795r. a 1918r.
W dolny głaz wkuto i zamocowano tabliczkę z cyfrą 1772 - to data pierwszego rozbioru Polski. Kraj stał się łupem trzech monarchów - Rosji, Prus i Austrii. W podstawie pomnika umocowana jest jeszcze jedna tablica z napisem: Pomnikiem opiekuje się szkoła podstawowa w Lipe - straciła aktualność, szkołę zlikwidowano, dzieci dowożone są do szkoły zbiorczej. Widać jednak troskliwe dłonie, dbające o porządek i wystrój monumentalnego pomnika. Świadczy to o pamięci i napawa optymizmem, gdyż:
Naród który traci pamięć, traci sumienie. Z.Herbert

Parę zdań o bitwie.
Paweł Gąsowski, rotmistrz, adiutant pułkownika L. Żychlińskiego, organizatora i dowódcy mazowieckiego Oddziału Dzieci Warszawy, obejmuje dowództwo po ciężko rannym Żychlińskim w przegranej potyczce pod Żelazną 25.08.63r. woj.podlaskie, wygranej Magnuszew woj. sandomierskie 2.11.63r. Dysponując siłą 120 pieszych i setką jazdy, kluczył i walczył po obu stronach Wisły w mazowieckim i lubelskim. Tropiony przez liczne oddziały rosyjskie a szczególnie przez doborowy oddział 140 kozaków i dragonów, pod komendą Zankisowa. Unikając poważniejszych potyczek, postanowił połączyć się z Michalskim działającym na terenie Zapilicza, Puszczy Stromeckiej i Puszczy Kozienickiej, aby w większym zgrupowaniu dać odpór nieprzyjacielowi i znaleźć chwilę wytchnienia. Wykonuje manewr odskoku za Wisłę jednak zostaje odkryty i zmuszony do ponownego sforsowania rzeki, by z wycieńczonym, przemarzniętym i zdemoralizowanym oddziałem 14 lutego znaleźć się w Lipie. Zdrożeni ludzie i konie zalegają na resztę dnia i nocleg. Następnego ranka Zaniksow zaskakuje odpoczywających. Wywiązuje się bitwa, najkrwawsza jaką stoczono na tym terenie. O wyniku zdecydowało morale walczących stron. Rosjanie pewni zwycięstwa, świetnie uzbrojeni i w dobrej kondycji. Powstańcy wyczerpani, głodni, upadający na duchu z zajeżdżonymi końmi. Dodatkowo dowódca popełnia taktyczny błąd, zamiast obsadzić budynki i wokół nich zorganizować opór, rozsypał swych pieszych strzelców w tyralierę. Powstrzymali oni ogniem nacierających kozaków, lecz przewaga była krótkotrwała. Zupełnie niewytłumaczalny jest odwrót - ucieczka w tym momencie dowódcy z kawalerią. Kozacy natychmiast ruszają w pogoń, kłując i ścinając jeźdźców na wycieńczonych, padających z wysiłku koniach. Ten tchórzowski unik ocalił 76 kawalerzystów, z których część rozproszyła się, a z pozostałymi Gąsowski dotarł do gen. Bosaka. Na pozostawioną piechotę natarli rosyjscy strzelcy i dragoni. Wywiązała się chaotyczna, zacięta i mordercza walka na bagnety, która po złamaniu oporu, zamieniła się w rzeź powstańców. Doliczono się czterdziestu zabitych, osiemdziesięciu siedmiu rannych i czternastu jeńców. Oddział Dzieci Warszawy przestał istnieć. Następnego dnia na furmankach przywieziono do Głowaczowa rannych i poległych. Szczątki poległych, odarte do bielizny, pokłute bagnetami, zrąbane szablami, podziurawione od kul, czekały do 17 lutego, bo w tym dniu przyszło z Kozienic pozwolenie na pochówek. Udało się zidentyfikować dwóch poległych. Pogrzeb odbył się bez uczestnictwa ludności. Poległych złożono do bratniej mogiły na cmentarzu parafialnym w Głowaczowie.
Nieostatni

[Nieostatni]

Witaj!
Hmmm - to westchnięcie wywołane lekkim zaniepokojeniem, niedowierzaniem lub oznaką zainteresowania.
Chcę wyjaśnić - wszystkie moje teksty zamieszczone na forum, dotyczące Powstania Styczniowego są amartorszczyzną pasjonata chętnie penetrującego ślady dziejów mej Ojczyzny - w terenie. Oparte są o materiały dostępne w bibliotekach i internecie. Nie są dysertacjami naukowymi, po prostu dzielę się wiadomościami, opierając się na ogólnie znanych faktach.
W "Bitwy i potyczki" Zieliński Stanisław - str.51 widnieje zapis:
"10.12.63. Rawa, M., ob. Rawski; miasto.
W pierwszych dniach grudnia do oddziału "Dzieci Warszawskich" przybył w Łaskarzewie major Nadmiller, aby objąć dowództwo z rozkazu RN. Pawełek mający organizować dragonów w powiecie warszawskim, pozostał jednak przy Nadmillerze, który nie znał okolicy, lecz gdy N. Niezgodził się na urządzenie napadu na wojska konwojujące do Warszawy pojmanego w Michrowie pod Grójcem wraz z oficerem Maćkiewiczem Zychlińskiego, z powodu przewagi liczebnej przeciwnika, Pawełek opuścił oddział, aby zaraz zająć się poleconem sobie organizowaniem oddziału, pod dowództwem Ślepowicza, w miejsce Żychlińskiego. Nadmiller natomiast ruszył ku Rawie i w okolicy tego miasta starł się z moskalami.'"(cytat w oryginalnym brzmieniu)
I dalej na str.52 pod datą: "13.12.63. Życk. M.., ob. Gostyński; 13km. wschd. od Gombina" ( brzmienie oryginalne)znalazłem opis bitwy stoczonej przez oddział Nadmillera, pod chwilowym dowództwem jego adjutanta - Bartczaka. Nadmiller, był wtedy w Rawie. Nie był to więc oddział "Dzieci Warszawy", zaś Nadmiller nigdy(?) nie był jego dowódcą.
Walory taktyczne i przebiegłość dowódcy tropiciela Zaniksowa - podkreślam zawsze. (niestety dużo polskiej krwi przelał)
W tym przypadku wykorzystano materiały i źródła:
Zieliński Stanisław Bitwy i potyczki 1863 - 1864. Rapperswil 1913.
Ramotowska Franciszka Tajemne państwo polskie w powstaniu styczniowym 1863 -1864 Warszawa 2000.
http://powstanie1863.zsi.kielce.pl/index.php?id=n19 - biografia Żychliński Ludwik oddz. "Dzieci Warszawy" , kopalnia wiedzy o styczniowej insurekcji
http://www.grajewiak.pl/index.php?optio ... &Itemid=33 - biogram Gąsowskiego Pawła
http://www.sciaga.pl/tekst/8134-9-powst ... ch_radomia
Pozdrawiam.
Nieostatni

[Nieostatni]

Nie czuję się na siłach, ani też nie mam zamiaru kruszyć kopii z moim adwersarzem, zostawiam to specjalistom badającym okres dziejów związanych z Powstaniem Styczniowym 1863 - 1864, ślęczącym nad tysiącami zapisanych woluminów, niewątpliwie czekających na weryfikacje i korekty, w świetle ciągle nowo pozyskiwanych faktów. Oczywiście i oddział Dzieci Warszawy doczeka się własnej monografii. Ten wątek dotyczy konkretnego wydarzenia jakim była bitwa stoczona w dniu 15 lutego 1864r. przez oddział noszący nazwę Dzieci Warszawy, pod dowództwem Pawła Gąsowskiego z wojskami rosyjskiego zaborcy w miejscowości Lipa - teren Zapilicza, kraina historyczna w widłach Wisły i Pilicy. W granicach Królestwa Polskiego(1815 - 1917), województwa sandomierskiego(1816 - 1837), guberni radomskiej (od 1845r). Najkrwawsza, przegrana na tym terenie powstańcza bitwa, w wyniku której oddział Dzieci Warszawy przestał istnieć.
Ja, więcej niestety nic dodać nie jestem w stanie, zapraszam miłych harcowników do dyskusji - temat wart jest drążenia. Są to karty naszej wspaniałej historii.
Kto nie zna historii swojego kraju, nie będzie go miłował. Julian Ursyn Niemcewicz
Nieostatni