Głaz pamięci żydowskich mieszkańców - Radziejów (woj. kujawsko-pomorskie)
: czw lis 26, 2015 11:40 am
Głaz pamięci żydowskich mieszkańców Radziejowa ustawiony został w październiku 2013 roku. Wtedy to w miejscowej bibliotece publicznej odbył się panel popularnonaukowy na temat historii Żydów Radziejowa, którego częścią było właśnie odsłonięcie tablicy poświęconej ich pamięci. Mieszkańcy wyryli na tablicy fragment kadyszu sierocego: „Ten, który sprawia pokój na wysokościach, niech ześle pokój dla nas i dla całego Izraela”.
Pierwsze wzmianki o żydowskim osadnictwie na terenach Radziejowa pochodzą z lat 30. XV wieku. Zakłada się, że było to pierwsze miasto na Kujawach, do którego przybyli Żydzi. Po XVI-wiecznych zakazach osiedlania się Żydów w mieście, społeczność ta zaczęła odradzać się na przełomie XIX i XX wieku – zbudowano wówczas synagogę (drugą zbudowano w 1938 roku), łaźnie rytualne oraz założono cmentarz. W 1921 roku w Radziejowie mieszkało 599 Żydów, stanowiąc ok. 20 procent wszystkich mieszkańców.
W miesiąc po wkroczeniu do Radziejowa wojsk niemieckich, synagogi zostały spalone. 18 listopada 1939 roku Niemcy nakazali wszystkim Żydom opuścić Radziejów w ciągu 8 dni. Zakaz cofnięto, gdy z miasta wyjechała połowa żydowskich rodzin. Na wiosnę 1941 roku utworzono getto. W marcu 1942 roku rozpoczęła się masowa eksterminacja radziejowskich Żydów. Ostatnich 100 żydowskich mieszkańców miasta, przetrzymywanych w kościele farnym, 22 kwietnia załadowano na ciężarówki i wywieziono najprawdopodobniej do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem.
Po wojnie niewielka grupa Żydów, którzy przeżyli okupację, wróciła do Radziejowa. Powstał tu wówczas lokalny oddział Centralnego Komitetu Żydów Polskich. W 1949 roku, kiedy CKŻP stracił możliwość autonomicznego działania, a następnie został zlikwidowany, większość radziejowskich Żydów wyjechała z Polski.
Pierwsze wzmianki o żydowskim osadnictwie na terenach Radziejowa pochodzą z lat 30. XV wieku. Zakłada się, że było to pierwsze miasto na Kujawach, do którego przybyli Żydzi. Po XVI-wiecznych zakazach osiedlania się Żydów w mieście, społeczność ta zaczęła odradzać się na przełomie XIX i XX wieku – zbudowano wówczas synagogę (drugą zbudowano w 1938 roku), łaźnie rytualne oraz założono cmentarz. W 1921 roku w Radziejowie mieszkało 599 Żydów, stanowiąc ok. 20 procent wszystkich mieszkańców.
W miesiąc po wkroczeniu do Radziejowa wojsk niemieckich, synagogi zostały spalone. 18 listopada 1939 roku Niemcy nakazali wszystkim Żydom opuścić Radziejów w ciągu 8 dni. Zakaz cofnięto, gdy z miasta wyjechała połowa żydowskich rodzin. Na wiosnę 1941 roku utworzono getto. W marcu 1942 roku rozpoczęła się masowa eksterminacja radziejowskich Żydów. Ostatnich 100 żydowskich mieszkańców miasta, przetrzymywanych w kościele farnym, 22 kwietnia załadowano na ciężarówki i wywieziono najprawdopodobniej do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem.
Po wojnie niewielka grupa Żydów, którzy przeżyli okupację, wróciła do Radziejowa. Powstał tu wówczas lokalny oddział Centralnego Komitetu Żydów Polskich. W 1949 roku, kiedy CKŻP stracił możliwość autonomicznego działania, a następnie został zlikwidowany, większość radziejowskich Żydów wyjechała z Polski.