Tradytor | forum

Heraldyka to najciekawsza z nauk pomocniczych historii i warto ją przybliżyć w elementarnym stopniu, by na naszym forum znalazła więcej sympatyków.
Heraldyka, to słowo pochodzące od heroldów, którzy w turnejach rycerskich wywoływali rycerzy w szranki, wygłaszając opisy ich herbów, stając się jednocześnie pierwszymi znawcami rycerskich znaków. Z czasem heraldyką nazwano cały zakres wiedzy o funkcjonowaniu i opisywaniu herbów.
Rycerskie herby Polaków wywodzą się najczęściej od znaków własnościowych, używanych przed wykształceniem się warstwy rycerskej, ale i heraldyka europejska miała wpływ na wygląd polskich godeł. Najwcześniej, bo w XIII w. rycerskie herby pojawiły się na Śląsku i przez dwa stulecia rozprzestrzeniały się na pozostałe terytorim Polski.
Herb zyskał na znaczeniu, gdy w XIV stuleciu w Polsce przyjął się chorągwiany system wojskowy, wówczas współrodowcy walczyli w jednym oddziale pod chorągwią ze wspólnym godłem, które umieszczano też na tarczy każdego rycerza, dla lepszej rozpoznawalności w boju, na hełmie mocowano klejnot, który najczęściej był identyczny z godłem na tarczy lub pękiem piór pawich lub strusich. Do hełmu przyczepiano chustę chroniącą przed grzejącymi promieniami słonecznymi. Z upływem czasu rycerstwo ciężkozbrojne straciło na znaczeniu, ale herb zachował swe elementy w postaci tarczy z godłem, klejnotu nad hełmem, natomiast chusta przybrała kształt dwubarwnego płaszcza zwanego labry, otulającego herb.
Tyle na początek. Jako ilustrację dołączam zdjęcie z fragmentem herbowego fryzu biskupów płockich, który zdobi płocką katedrę. Herby na nim umieszczone spowodowały, że zacząłem interesować się heraldyką.

Proponuje kilka ciekawych pozycji z biblioteki Google, książki są udostępnione w całości jako dziedzictwo kultury.

Herbarz Polski
Kacpra Niesieckiego S.J
1839 r. TOM I

http://books.google.com/books?id=aX_RAA ... &q&f=false

Herbarz Polski
Kacpra Niesieckiego S.J
1839 r. TOM II

http://books.google.com/books?id=uqNAAA ... &q&f=false
Herby y familie rycerskie: tak w Koronie jako y Wielkim Xięstwie ...: Tom 2
http://books.google.com/books?id=PrhBAA ... &q&f=false

Kolejnym, specyficznym dla heraldyki polskiej, niegraficznym elementem herbu była proklamacja czyli zawołanie, wywodzące z okrzku bojowego, nawiązującego najczęściej do godła lub klejnotu herbu.
Z herbami związane są legendy herbowe, przypominające wydarzenia związane z otrzymaniem herbu przez protoplastę rodu herbowego. Legendy te nie mają wartości historyczhych, ale często stanowią perełki literatury staropolskiej.
Herby ukształtowane w średniowieczu i utrwalone przez ich używanie przez rody heraldyczne i dziedziczone z ojca na syna przetrwały do naszych czasów. Jednak konstytucja z 1921 r. nie uznała tytułów szlacheckich i tym samym herb stracił ochronę prawną, ale nie stracił znaczenia społecznego.
Przemiany społeczne po II wojnie światowej sprawiły, że heraldyka jako spuścizna po czasach feudalizmu i niesprawiedliwości społecznej, stała się niemile widziana w państwie, którego podstawę stanowił sojusz mas pracujących miast i wsi.
Dzisiaj przywrócono heraldyce rangę nauki pomocniczej historii, herb nie stanowi o randze społecznej ale cieszy zainteresowaniem wszystkich, poszukujących swych rodowych korzeni.

Legendy herbowe, to często bałamutne opowieści, nawiązujące do wydarzeń historycznych, ale też często opowiastki zmyślone od początku do końca, będące mniej lub bardziej zgrabnie napisanymi panegirykami na cześć protoplastów rodu.
Na początek dwie legendy, jedna sięgająca czasów Władysława Hermana, druga czasów Bolesława Krzywoustego.
Herb Godziemba
W roku 1094 palatyn Sieciech poprowadził wyprawę na Morawy. W czasie potyczki rycerz Godziemba stracił broń. Jeden z Morawian widząc bezbronnego, ruszył w jego stronę by go pojmać. Godziemba nie stracił ducha, wyrwał z ziemi młodą sosnę, stanął do walki z wrogiem, pokonał go i wziął do niewoli. Za ten wyczyn otrzymał od władcy herb z wizerunkiem sosny.
Herb Nowina
Rotmistrz Nowina, syn kotlarza służącego Bolesława Krzywoustego, w 1121 r. po przegranej, na skutek zdrady, bitwie z Rusinami, podczas odwrotu oddał księciu swego konia. Spieszony rotmistrz stracił w walce nogę. Wdzięczny władca nadał Nowinie herb z zawiasą kotłową i mieczem otłuczonym a w klejnocie złotą zbrojną nogę.

Herby rycerskie (szlacheckie) kojarzące się z genealogią są najpopularniejsze, ale istnieją jeszcze herby: państwowe, kościelne, miejskie, mieszczańskie, korporacyjne, instytucji i urzędów.
Herby miejskie zajmują ważne miejsce w heraldyce, stanowią bowiem nie tylko znak rozpoznawczy miast, ale są też symbolem ich samorządu i często pomnikiem świetnej przeszłości.
Herb miejski najczęściej występuje w wersji zasadniczej i składa się z tarczy i godła, dawne herby najczęściej mają pojedyńcze godła w jednolitym polu tarczy, natomiast nowe herby najczęściej mają godła złożone w dzielonych polach tarcz. Niektóre miasta np. Płock, posiadają też herb reprezentacyjny tj. herb zasadniczy wzbogacony o elementy dekoracyjne: korony, trzymacze, dewizy, wstęgi orderowe i ordery.
Jako przykłady herbów miejskich pokazuję herby Płocka i Łodzi miast, z którymi jestem najbardziej związany. Herby te przy pomocy młotka i gwoździ, na miedzianej blasze samodzielnie wypukałem przed 30 laty.

Kolejne herby miejskie, które tutaj prezentuję znalazlem w katedrze płockiej, w kaplicy królewskiej. Są to herby miast, które pełniły funkcje stołeczne. Herby zostały namalowane w najniższym miejscu ścian kaplicy, stąd niektóre zniszczone przez wilgoć, najbardziej ucierpiał i najwięcej problemów miałem z identyfikacją herbu Poznania.

Z herbem w nazwisku...
Ciekawa seria w TVP HISTORIA poświęcona historii najznamienitszych polskich rodów magnackich.

http://www.tvp.pl/historia/magazyny-his ... w-nazwisku

Polichromia sklepienia kaplicy królewskiej w katedrze płockiej, to herbarz ziem Polski. W centrum umieszczono herb Rzeczpospolitej Trojga Narodów, do której powstania dążył Rząd Narodowy w okresie powstania 1863 - 1864. Na herbie tym umieszczono godła Polski, Księstwa Litewskiego i Archanioła Michała patrona Rusi Kijowskiej (Ukrainy).
Na obwodzie widzimy herby ziem, na górze - Wielkopolski i Małopolski, na dole - Mazowsza, Ziemi Dobrzyńskiej i Ziemi Łęczyckiej, po lewej - Ziemi Sieradzkiej, Ziemi Sandomierskiej, Kujaw i Ziemi Michałowskiej, po prawej - Śląska i Pomorza.

Biskup płocki Piotr Libera zmienił swój biskupi herb = W 80 rocznicę objawień Św. Faustyny w dniu 22 lutego.

Na stronach diecezji płockiej jeszcze nie dokonano zmiany starego herbu na nowy. Jak wygląda już nieaktualny herb można zobaczyć w zaprzyjaźnionej galerii http://galeria.plock24.pl/displayimage-144-37.html
Okazało się, że ten post jest mój jubileuszowy 1000 Muszę się zastanowić się jak to uczcić

Moje gratulacje i moc serdeczności z tej okazji. Właśnie wykonałeś krok, w nowy, następny "tysiączek", zawsze ciekawy i interesujący jak poprzednie. Wysyłam Ci mieszek na parę GB. Pozdrawiam
Nieostatni

Dziękuję za mieszek i pozdrawiam.
bobola

Kwis dobrze, że nadeslałeś prasowy wycinek z wizerunkiem nowego herbu biskupa Piotra VIII (wg moich wyliczeń), bo jak do tej pory to jedyna możliwość zobaczenia jak ten herb wygląda. Na internetowej stronie diecezji płockiej nadal widnieje stary herb, który tutaj pokazuję jako element porównawczy.

Piękny herb Jelita, pamiętający czasy Łokietka, zdobi relikwiarz św. Andrzeja Boboli przechowywany w skarbcu Muzeum Diecezjalnego w Płocku.
Herb umieszczony na podstawie relikwiarza posiada oznaki kaplańskie wskazujące, że jest on herbem biskupim. Wśród biskupów płockich, Jelitą pieczętował się jedynie biskup Antoni Dembowski, pełniący posługę w latach 1737 - 1752. Możemy więc domyślać się, że w tym przedziale czasu biskup ufundował relikwiarz dla katedry w Płocku. Na ten temat trwa dyskusja na forum. viewtopic.php?f=50&t=3664&tview=unread#

Kontynuując heraldykę kościelną, pokazuję herb kapłański kardynała Stefana Wyszyńskiego, umieszczony na cokole pomnika prymasa w Domaniewicach.
Kapelusz kardynalski (czerwony) ze sznurami z 15 chwostami w tym samym kolorze, "rogi" na kapeluszu to chwosty, mocujące sznury do kapelusza. Za tarczą złoty podwójny krzyż patriarszy, na tarczy w 3 polach: wpolu czerwonym Matka Boska Jasnogórska, wpolu srebrnym głowa św. Jana Chrzciciela na misie i w polu niebieskim trzy lilie. Pod tarczą na wstędze dewiza łacińska SOLI DEO co znaczy SAMEMU BOGU.

Pozostańmy jeszcze przy herbach kościelnych. Na portalu kościoła w Bądkowie Kościelnym umieszczono herby trzech kolejnych biskupów płockich.
- Ostoja, Marka Szyszkowskiego;
- Snopek, Karola Ferdynanda Wazy, herb dynastyczny udostojniny orderem Złotego Runa;
- Nałęcz, Jana Gembickiego.

Co do cytowanych wyżej herbarzy Niesieckiego a także innych zaleca się
ostrożność przy ewentualnym ustalaniu herbu swojej rodziny,
ponieważ prawie wszystkie herbarze mają błędy. Szczególnie gdy w grę
wchodzi dosyć popularne nazwisko a herby miały odmiany.
BaTh (herbowa)

Gdańszczanka słusznie prawi ale do wykrycia ewentualnych błędów w herbarzach pomocna jest genealogia

To oczywista oczywistość !

Wracam do herbów miejskich, tym razem umieszczonych na kartach pocztowych. Starsza pochodzi z początku XX a druga z początku XXI w.