Mogiła zbiorowa - Sierpc (1863, IIWŚ)

[zbyszekg9]

Tuż przy cmentarzu w Sierpcu, przy skrzyżowaniu dróg do Lipna i Rypina, znajduje się pomnik-mogiła zbiorowa kilku powstańców z 1863 r. W tym samym miejscu pochowano szczątki osób zamordowanych przez Niemców w latach 1939-1945. Na pomniku umieszczona tablica z napisem:
"BOHATEROM WALK O WOLNĄ I NIEPODLEGŁĄ POLSKĘ POLEGŁYM W POWSTANIU 1863 R. ORAZ W CZASIE WOJNY 1939 – 1945 SPOŁECZEŃSTWO SIERPCA".
Mogiła jest oznaczona symbolem Miejsca Pamięci Narodowej.

[Majsterek]

Wiele wskazuje że przywołany obiekt, który tak często mijamy przejeżdżając przez Sierpc, nie jest mogiłą, a raczej samoistnym cmentarzem wojennym - jeśli rozpatrujemy ilościowo. Zastanawiający jest już nawet sam obrys obiektu wyznaczony przez zasięg ogrodzenia, ale to nie jest główny powód mojego wpisu. Warto rozmawiać z wykonawcami robót budowlanych. Te same osoby pracują w firmach budowlanych od lat, wiele widziały. Zasłyszałem już dawno informacje, o znalezionych podczas przebudowy drogi krajowej nr 10 (ul. Kościuszki), szczątkach w tym miejscu. W zakresie powiedzmy: pasa drogowego, bezpośrednio przylegającego do obiektu będącego upamiętnieniem. Przypomniałem sobie o tej rozmowie czytając wpis zamieszczony przez Thomasa w wątku dotyczącym egzekucji w Rachocinie, a dokładnie zamieszczone tam relacje osób pamiętających powojenne wydarzenia:

"Polacy, Żydzi, Niemcy Ziemi Sierpeckiej w okresie międzywojennym i w czasie II wojny światowej"

Zbrodnie hitlerowców na niepełnosprawnych mieszkańcach Sierpca
Opracowanie Krzysztof Stręciwilk [s. 52-53]
Zofia Niemczewska ur. w 1936 roku, zam, w Rachocinie w oparciu o rozmowy z mieszkańcami Rachocina, którzy pamiętali czasy okupacji hitlerowskiej oświadczyła, że na początku wojny w lesie przy drodze Sierpc-Szczutowo zostało rozstrzelanych około 12 Polaków. Wszystkich zakopano w jednym dole. Były to osoby starsze oraz niepełnosprawne. Po zakończeniu wojny, prawdopodobnie w 1946 roku ekshumowano ciała zamordowanych mieszkańców Sierpca i pochowano w zbiorowej mogile, gdzie obecnie znajduje się pomnik poległych w powstaniu styczniowym.

Do tego dochodzi nieścisłość w określeniu miejsca pochówku Polaków zamordowanych przez Niemców nad rzeką w Sierpcu. Ze wspomnień Teresy Daniszewskiej – Pawłowskiej, zawartych w "Wspomnienia Sierpczan – cz. I z 1998r."

Na początku 1945 nastąpiła ekshumacja zwłok do zbiorowej mogiły przy cmentarzu. Społeczeństwo m. Sierpca, jak nam wszystkim wiadomo, wystawiło tym bohaterom pomniki. Jeden na wspomnianym już przeze mnie polu p.Przybyszewskiego, a drugi przy cmentarzu. Na tych pomnikach widnieją tablice z napisami upamiętniającymi ten barbarzyński czyn.

Nie ma co ukrywać, upamiętnienie u zbiegu ul. Kościuszki i Rypińskiej w Sierpcu jest słabe, jeśli można to tak ująć. Brak jest opisu, w formie jakiejkolwiek tablicy informacyjnej: przebiegu wydarzeń, motywów, sprawców, pochodzenia ofiar. Tak jak na glinkach, albo przy klasztorze - tylko ogólne zapisy, na tablicach pamiątkowych. Co więcej, w przypadku tego obiektu, wręcz wprowadzające w błąd. Przecież z ich treści nie da się wywnioskować, czy ktoś tu spoczywa. Czy jest to przypadek? Z drugiej strony nic dziwnego, nie jest to przecież miejsce o takim uznaniu jak cmentarze kolonistów niemieckich, czy cmentarze Rosjan i Niemców poległych podczas I Wojny Światowej. Przepraszam za tę złośliwość, w skali kraju byłaby to zbyt duża generalizacja, ale niestety, w przypadku powiatów sierpeckiego, płockiego to niemalże zasada, z nielicznymi, chlubnymi wyjątkami. Poniekąd jest to zrozumiałe - trudno byłoby wziąć dofinansowanie z unii na taki np projekt: Pamięć podstawą europejskiej odpowiedzialności - upamiętnienie i edukacja na temat niemieckich zbrodni na Polakach. Zagrzaliby się

[Thomas]

Ponownie odniosę się do mojego niegdysiejszego (minęło 10 lat!) wpisu na Starym Sierpcu poświęconego temu miejscu (zob. Pamięci Styczniowych Bohaterów >>) i tekstu, który ukazał się na łamach "Naszych Korzeni" w 2017 (zob. link do artykułu w .pdf >>), gdzie zasadniczo skupiłem się na wątkach związanych z historią tego miejsca w odniesieniu do powstania styczniowego (istotne są zwłaszcza nowe ustalenia z 2017 roku dotyczące historii odbudowy pomnika w latach 1924-25).

W kontekście tematu, który poruszył Piotr dodam, że pod pierwszym linkiem jest załączony skan z dokumentacji mogiły z 1949 roku, gdzie odnotowano pochowanie w tym miejscu w 1946 roku 67 nierozpoznanych cywilnych ofiar zamordowanych przez Niemców.

[Majsterek]

Dzięki za link, nie pamiętałem o tym wpisie. Dobrym dokumentem jest ta karta z ewidencji, jednoznacznie klasyfikująca obiekt jako cmentarz wojenny. Czy mogę prosić Cię o potwierdzenie podpisanej pod skanem dokumentu sygnatury - APP, 94, 304, 7. Nie mogę znaleźć tego w liście zespołów, tam chyba była zmiana numeracji. Pozwolę sobie ukraść skan z Twojego bloga, bo dużo wnosi w tym wątku.

Chcę napisać pismo do IPN z prośbą o sprawdzenie w ich dokumentach, co na ten temat wiadomo. Być może trzeba sprowokować działania urzędników, aby charakter upamiętnienia pogodzić ze stanem faktycznym z dokumentów i wspomnień. W przypadku pochówków wojennych na sierpeckim cmentarzu takie zabiegi formalne przyniosły wymierny efekt w postaci uratowania i renowacji nagrobków. Mam wrażenie, że w przypadku upamiętnienia u zbiegu Kościuszki i Rypińskiej zachodzi dziwna koincydencja przypadków. Przypadkiem na tablicach nie ma nic o pochówkach w tym miejscu, przypadkiem droga krajowa wjechała razem z chodnikiem pod samo ogrodzenie cmentarza (na zdjęciach z 1959 szosa była znacznie dalej). Przypadkiem ludzie pamiętają coś czego nie powinni pamiętać.

[Thomas]

Dobrym dokumentem jest ta karta z ewidencji, jednoznacznie klasyfikująca obiekt jako cmentarz wojenny. Czy mogę prosić Cię o potwierdzenie podpisanej pod skanem dokumentu sygnatury - APP, 94, 304, 7. Nie mogę znaleźć tego w liście zespołów, tam chyba była zmiana numeracji.

Proszę bardzo:
Archiwum Państwowe w Płocku, zesp. 94 [Starostwo Powiatowe w Sierpcu], sygn. 304 [Grobownictwo wojenne 1949], k. 7.

[Majsterek]

Napisałem takie pisemko, proszę Thomasa o dołożenie swoich uwag. Koniecznie. I czy chcesz jako sierpczak się podpisać?
Nie wiem czy ktoś z pozostałej starszyzny Tradytora interesuje się tą sprawą. Może to dobry moment żeby przypomnieć o naszych sprawach formalnych? Czy chcemy jako stowarzyszenie, z szerszym poparciem członków zajmować się takimi sprawami, np. w okolicach Płocka? Czy jest siła do takich robót, szukania, pytania itd? Np. sprawa 300 dzieci zamordowanych prawdopodobnie koło Łącka - nawiązywał do tego wieki temu org.

[Majsterek]

Znalazłem jeszcze jedną wzmiankę. Tym razem w publikacji ROPWiM z 1980 Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939-1945, wydanie III, s.360:

Sierpc - miasto
Ul. Kościuszki
Obelisk i tablica ku czci zamordowanych.
W latach 1941-1944 w pobliskich lasach hitlerowcy zamordowali wielu mieszkańców okolicznych miejscowości. Po wojnie zwłoki ekshumowano z miejsc kaźni i złożono we wspólnej mogile w pobliżu cmentarza, przy rozwidleniu dróg Lipno - Rypin. Na mogile wzniesiono obelisk.

[Thomas]

Według nekrologu ks. Franciszka Burawskiego, zamordowanego na "Glinkach" w Sierpcu (>>), umieszczonego na łamach "Miesięcznika Pasterskiego Płockiego" (nr 11/1948, s. 478-482):

W 1945 r. zebrano ciała pomordowanych podczas okupacji z różnych miejsc m. Sierpca i wraz z rozstrzelanymi na Glinkach, w liczbie 153 osób przeniesiono zwłoki i uroczyście pochowano je we wspólnym grobie przy zbiegu ulic Lipnowskiej i Rypińskiej w uroczystość Wszystkich Świętych. Grób ten wykopano na miejscu, gdzie w r. 1863 byli pochowani powstańcy.

153 osoby!

[Majsterek]

Dobrze że wstrzymałem się z wysłaniem, dopisałem jeszcze Twoje znalezisko. Miesięcznik Pasterski ogólnie zawiera ciekawe informacje. Jakiś czas temu natknąłem się na opis całej okupacyjnej historii bp. Nowowiejskiego, zaczerpnięty z miesięcznika, ale nie mogę znaleźć tego konkretnego numeru.

Ostatecznie pismo wygląda tak jak poniżej, wstawiam dla lepszego upowszechnienia sprawy:

Ipn1.png (208.87 KiB) Przejrzano 360 razy

Ipn2.png (738.47 KiB) Przejrzano 240 razy