Pomnik Poległych - Czumsk (pow. rypiński)

[Majsterek]

Pomnik ku pamięci pomordowanych w czasie II wojny światowej mieszkańców Czumska i okolic.
Niemieckiej zbrodni na Polakach dokonało Jagdkommando i żandarmeria w sierpniu 1944. Była to prawdopodobnie jedna z krwawych akcji czyszczenia przedpola frontu, ofiarami padło 22 osób, podejrzanych o pomoc partyzantom. Ustalono nazwiska 17 ofiar:

• Budzelewski Kazimierz, lat 17, rolnik z Grabala (G) (Na nagrobku widnieje data śmierci 12.08.1941)
• Dębski Władysław, lat 28, rolnik z Kosior (G)
• Frydrychowicz Stefania, lat 42, rolniczka z Blizna
• Kita Katarzyna, lat 54, żona Gajowego z Grabala (G)
• Krzykalski Leon, lat 24, rolnik z Czumska Dużego
• Laszkiewicz Jan, lat 18, rolnik z Urszulewa
• Małachowski Władysław, lat 34, rolnik z Grabala
• Meller Marianna, lat 38, rolniczka z Grabala
• Motylewski Bronisław, lat 26, rolnik z Nart
• Motylewski Stanisław, lat 24, rolnik z Nart
• Pydyszewski Mieczysław, lat 22, rolnik z Woli Starej
• Radzyniński Jan, lat 19, rolnik ze Szczechowa
• Smulski (Smolski) Julian, lat 56, rolnik z Nart (G)
• Sokołowski Mieczysław, rolnik z Dąbkowej Parowy
• Szwaczkowski Józef, lat 22, rolnik z Górek (?)
• Szymański Antoni, lat 24, rolnik z Borka (?)
• Zdziebłowski Ignacy, lat 45, handlowiec z Czumska Dużego

Według danych Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, zwłoki ekshumowano z mogiły w lesie i przeniesiono: 12 - na cmentarz w Szczutowie (oznaczony S), 10 - na cmentarz w Gójsku (G). Groby oznaczonych poległych udało się odnaleźć. Więcej w wątku poświęconym cmentarzowi w Gójsku. Lokalizacje grobów ofiar na naszych mapach. Pewien problem pojawia się podczas lektury opracowania ROPWiM Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa (...), gdzie mowa jest o 50 osobach z rypińskiego i sierpeckiego zamordowanych przez Gestapo. Datowanie się zgadza.