Zniszczenia poszczególnych schronów uwidaczniają jednak wiele szczegółów konstrukcyjnych co w niektórych wypadkach jest pozytywne. Spacer po fortyfikacjach Rejonu Umocnionego Giżycko to jednak przygoda, natura i wypoczynek, gdyż większość obiektów jest dobrze widoczna w terenie.
Front zachodni RU Giżycko- odcinek Martiany
Odcinek Martiany stanowi najbardziej na północ wysunięty fragment fortyfikacji frontu zachodniego Rejonu Umocnionego Giżycko. Umocnienia te, budowane w latach 1937- 39 oraz rozbudowane w 1944 r. stanowiło 18 schronów bojowych dla broni maszynowej i broni przeciwpancernej, bateria dział przeciwlotniczych flak 88 mm oraz ciągłego rowu przeciwpancernego. Na odcinku Martiany można wyróżnić 3 fazy projektowo- realizacyjne z okresu międzywojennego, odpowiednio dla lat 1937, 1938, 1939 oraz polowej rozbudowy wojennej 1944 r.
I faza budowy (1937 r.) miała na celu zablokowanie szosy oraz linii kolejowej Kętrzyn-Giżycko i w tym celu wybudowano pierwsze 3 schrony bojowe dla broni maszynowej (nr 2, 4, 9).
II faza budowy (1938 r.) stanowiła przejście od izolowanego punktu fortyfikacji zaporowych do ciągłej linii fortyfikacyjnej, zamykającej lądowe przejście pomiędzy jeziorami Dejguny i Werszmina. Zbudowano wówczas schrony bojowe oznaczone numerami 1, 6, 7, 11, 13, 14, 16, 17 i 18.
III faza budowy (1939 r.) dotyczyła wzmocnienia linii fortyfikacji na podejściach do Martian i węzła drogowo- kolejowego Sterławki Wielkie średnimi schronami bojowymi o odporności Bneu (schrony nr 3, 8, 15), rozbudowania schronu bojowego nr 6 o kazamatę działka przeciwpancernego 37 mm oraz utworzenia na tym odcinku II linii umocnień (schrony nr 5, 10, 12). W 1939 roku budowa umocnień Rejonu Umocnionego Giżycko została wstrzymana, w związku z czym w żadnym ze schronów gdzie było to przewidziane- nie zamontowano stacjonarnych peryskopów oraz części uzbrojenia.
W trakcie II wojny światowej, w związku z budową w pobliżu zespołu niemieckich stanowisk dowodzenia, w 1942 roku wybudowano polowe stanowiska baterii przeciwlotniczej flak 88 mm, a w 1944 roku ciągły rów przeciwpancerny na zapolu fortyfikacji.
Cały odcinek Martiany znajduje się na terenie projektowanego Fortecznego Parku Kulturowego.
OB. 1 Schron bojowy Regelbau 7 dla 2 ciężkich karabinów maszynowych z kopułką obserwatora piechoty.
Schron ten wybudowany został na szczycie morenowego wzgórza 140,5, około 200 metrów na południowy- zachód od dworca kolejowego Martiany. Zadaniem tego schronu obserwacja przedpola oraz prowadzenie ognia wzdłuż linii kolejowej Kętrzyn- Giżycko i pasa terenu pomiędzy linią kolejową a jeziorem Forsznit. W 1945 roku schron ten został wysadzony w powietrze, w związku z czym zniszczeniu uległy obie izby bojowe ckm oraz pomieszczenie obserwatora. We wnętrzu zachowały się natomiast: blok wejściowy ze strzelnicą obrony wewnętrznej typu 57P8 oraz pomieszczenie socjalne ze strzelnicą obrony wejścia 44P8.
OB. 2 Schron bojowy Regelbau 1a dla 1 ciężkiego karabinu maszynowego ulokowanego w strzelnicy do ognia flankującego.
Schron ten wybudowany został w pobliżu domu dróżnika, ok. 30 metrów od linii kolejowej Kętrzyn- Giżycko i ok. 200 m na zachód od dworca kolejowego Martiany. Pierwotnie schron ten maskowany był jako drewniane zabudowania gospodarcze, co zwiększało jego szanse przetrwania w razie realnej walki. Zadaniem schronu było prowadzenie ognia ciężkiego karabinu maszynowego wzdłuż linii kolejowej. Po wysadzeniu w 1945 roku ocalał jedynie blok wejściowy ze strzelnicą obrony wejścia typu 44P8.
OB. 3 Średni schron bojowy typu Regelbau 112a dla 3 ciężkich karabinów maszynowych, w tym 2 umieszczonych w kopule pancernej 35P8.
Schron ulokowany jest w połowie drogi pomiędzy linią kolejową a szosą Kętrzyn- Giżycko, jest osypany maskującym nasypem ziemnym, a zamontowana na stropie kopuła pancerna pozwalała na prowadzenie ognia ciężkich karabinów maszynowych w sektorze 360o. Wskutek wysadzenia schronu w 1945 roku zniszczone zostały ściany działowe wydzielające izbę załogi, szyb kopuły pancernej oraz strzelnica flankująca wejście. Niestety we wnętrzu schronu nie zachowały się żadne elementy pancerne.
OB. 4 Schron bojowy Regelbau 7 dla 1 ciężkiego karabinu maszynowego ulokowanego w strzelnicy do ognia flankującego.
Schron usytuowany jest ok. 40 m na południe od szosy Kętrzyn- Giżycko i ok. 800 m od centrum miejscowości. Zadaniem zamontowanego w nim 1 karabinu maszynowego była obrona linii kolejowej oraz podejścia na przedpole odcinka Martiany od strony sztucznie utworzonego terenu zalewowego. Po wysadzeniu schronu zniszczeniu uległ strop oraz wszystkie elementy pancerne, zachował się natomiast cały blok wejściowy oraz ściany obwodowe, uwidaczniając sposób budowy i przeprowadzenia poszczególnych faz betoniarskich.
OB. 5 Średni schron bojowy typu Regelbau 105b dla 2 ciężkich karabinów maszynowych, pełniący funkcję dowodzenia na szczeblu kompanii.
Schron ten ulokowany jest w centrum miejscowości na terenie parceli Martiany 17, około 40 m na południe od szosy Kętrzyn- Giżycko. Pierwotnie obiekt ten maskowany był jako stodoła, co wraz z jego sytuacją w terenie (znacznie cofnięty względem I linii fortyfikacji) prawdopodobnie uchroniło go przed zniszczeniem przez saperów Armii Czerwonej. We wnętrzu schronu planowano zamontowanie 2 ciężkich karabinów maszynowych oraz stacjonarnego peryskopu, co jednak nie zostało zrealizowane do czasu wstrzymania prac budowlanych na tym odcinku we wrześniu 1939 roku. Pomimo tego schron ten jest szczególnie polecany do zwiedzania, we wnętrzu zachowana jest 7,5 tonowa płyta pancerna ckm, strzelnica obrony przedsionka 44P8, wszystkie pomieszczenia ze śladami wyposażenia oraz szereg czytelnych, malowanych na ścianach i strzelnicach metryk i instrukcji.
OB. 6 Schron bojowy dla 2 ciężkich karabinów maszynowych i jednego polowego działka przeciwpancernego 37 mm.
Schron ulokowany został przy samej szosie Kętrzyn- Giżycko, którą osłaniał ogniem karabinu maszynowego oraz działka przeciwpancernego kalibru 37 mm. W 1939 roku, kiedy jeszcze żadne wozy bojowe praktycznie nie sprawdziły się w walce uzbrojenie te wystarczało na powstrzymanie niemalże każdego czołgu jaki wówczas był produkowany. Niestety już 3 lata później pociski km oraz ustawionego w kazamacie działka odbijały się od pancerzy i praktycznie nie były skuteczne- technologia w tym przypadku wyprzedziła technikę. Schron został po II wojnie światowej wysadzony w powietrze, całkowitemu zniszczeniu uległa kazamata działka i ckm, wszystkie pancerze oraz większość ścian działowych, jednak schron ten stanowiący w rzeczywistości połączenie dwóch obiektów bojowych zasługuje na obejrzenie.
OB. 7 Schron bojowy Regelbau 7 dla 2 ciężkich karabinów maszynowych z kopułką obserwatora piechoty.
Schron wybudowano na niewielkim pagórku około 200 m na północ od szosy Kętrzyn- Giżycko i około 800 metrów na zachód od miejscowości. Został on dodatkowo osypany maskującym nasypem ziemnym, co wymusiło potrzebę wykopania tzw. równi ogniowej, czyli niewielkiego wąwozu dającego możliwość prowadzenia ognia na zapole dla 1 z zainstalowanych w schronie karabinu maszynowego. Podobnie jak sąsiednie schrony, obiekt ten został wysadzony w powietrze, wskutek czego zniszczone zostały obie izby bojowe ckm oraz pomieszczenie obserwatora piechoty, zachował się natomiast blok wejściowy i pomieszczenie załogi z wyprowadzoną z niego strzelnicą obrony wejścia typu 48P8.
OB. 8 Średni schron bojowy typu Regelbau 112a dla 3 ciężkich karabinów maszynowych, w tym 2 umieszczonych w kopule pancernej 35P8.
Schron ten wybudowany został na skraju niewielkiego zagajnika, około 200 m na północ od schronu nr 7 i stanowił bezpośrednie wzmocnienie I linii fortyfikacji odcinka Martiany. Zamontowana niegdyś na jego stropie kopuła pancerna typu 35P8 pozwalała dla zamontowanych w jej wnętrzu 2 ciężkich karabinów maszynowych na prowadzenie ognia w sektorze okrężnym 3600. W wyniku powojennego wysadzenia zniszczeniu uległo całe wnętrze schronu oraz blok wejściowy, nie ocalały żadne elementy pancerne oprócz zaklinowanej pomiędzy bryłami żelbetu połówki ciężkich drzwi pancernych typu 434P01.
OB. 9 Schron bojowy Regelbau 1a dla 1 ciężkiego karabinu maszynowego ulokowanego w strzelnicy do ognia flankującego (bocznego).
Schron ten wybudowany został u podnóża niewysokiego wzniesienia 152,5 nad brzegiem niewielkiego strumienia. Zadaniem tego obiektu była obrona podejścia do odcinka Martiany od strony zachodniej. Jest to najbardziej zniszczony schron tego odcinka gdyż po wysadzeniu ocalał jedynie fragment bloku wejściowego, nie ocalał natomiast żaden element pancerza.
OB. 10 Średni schron bojowy typu Regelbau 105b dla 2 ciężkich karabinów maszynowych.
Schron ten wybudowany został na skraju porośniętego obecnie wzgórza 152,5 w II linii fortyfikacji, około 300 metrów na zachód od utwardzonej drogi Martiany- Osewo. Zadaniem tego obiektu była obrona zapola schronów 14, 15 i 16 i ewentualne wzmocnienie ogniem podejścia do Martian od strony północno- zachodniej. Schron nr 10 został wysadzony w powietrze, w wyniku czego zniszczeniu uległy ścianki działowe wewnątrz schronu oraz oba stanowiska karabinów maszynowych, zachowała się natomiast izba załogi oraz niektóre elementy wyposażenia takie jak kratka ściekowa czy podstawa pod ręczny filtrowentylator, nie zachowały się żadne elementy pancerne.
OB. 11 Schron bojowy Regelbau 7 dla 2 ciężkich karabinów maszynowych z kopułką obserwatora piechoty.
Schron ten usytuowany jest na północnym stoku wzgórz 152,5 zwanego również "wilczym wzgórzem" (Wolfs Berg). Zadaniem tego obiektu była obrona ufortyfikowanego odcinka Martiany od strony północno- zachodniej. Wskutek wysadzenia schronu w powietrze w 1945 roku zniszczone zostały wszystkie ścianki działowe, a strop zawalił się do środka. Zachowały się natomiast płytki pancerne strzelnic obrony przedsionka (57P8) oraz obrony wejścia (48P8).
OB. 12 Średni schron bojowy typu Regelbau 105d dla 1 ciężkiego karabinu maszynowego.
Podobnie jak schron nr 5, obiekt ten oprócz funkcji bojowej był również przystosowany jako stanowisko dowodzenia na szczeblu kompanii. Ulokowany został ok. 800 m za I linią fortyfikacji, w odległości ok. 30 m od utwardzonej drogi Martiany- Osewo. Również i ten schron w 1939 roku nie został do końca wyposażony, nie zainstalowano ciężkiego karabinu maszynowego oraz stacjonarnego peryskopu. Wskutek wysadzenia schronu w 1945 roku zniszczone zostały prawie wszystkie ścianki działowe wewnątrz obiektu oraz niemalże cały blok wejściowy, a strop odwrócony wybuchem o 1800 leży na pozostałościach izby załogi. W miarę w całości zachowało się pomieszczenie obserwatora oraz izba bojowa ckm.
OB. 13 Schron bojowy Regelbau 7 dla 2 ciężkich karabinów maszynowych z kopułką obserwatora piechoty.
Schron ten wkopany został w niewielkie wzgórze 150,0 i czytelny jest w terenie jako malownicza kępa drzew na środku pola (charakterystyczny element krajobrazu w miejscach gdzie występują fortyfikacje na otwartym terenie). Zadaniem tego obiektu była obrona odcinka od strony zachodniej oraz bezpośredniego przedpola schronów nr 8, 9, 11. W czasie wysadzenia schronu w 1945 roku niemalże całkowitemu zniszczeniu uległy obie izby bojowe ckm oraz ścianki działowe wewnątrz obiektu, zachował się natomiast blok wejściowy z osłaniającą go strzelnicą obrony wejścia typu 48P8.
OB. 14 Schron bojowy Regelbau 5a dla 2 ciężkich karabinów maszynowych.
Podobnie jak schron nr 13, obiekt ten widoczny jest w terenie jako malownicza kępa drzew na środku pola. Zadaniem zamontowanych w nim 2 ciężkich karabinów maszynowych była obrona przedpola od strony północno- zachodniej. W 1945 roku do wysadzenia tego schronu zużyto stosunkowo niewiele materiału wybuchowego, gdyż zniszczone zostały jedynie płyty pancerne ckm oraz ściany tylne obu izb bojowych, zachował się natomiast blok wejściowy z osłaniająca go strzelnicą i płytką pancerną 57P8, strzelnica obrony wejścia typu 48P8 oraz pomieszczenie załogi.
OB. 15 Średni schron bojowy typu Regelbau 112a dla 3 ciężkich karabinów maszynowych, w tym 2 umieszczonych w kopule pancernej 35P8.
Schron ten wybudowany został około 2 kilometrów na północ od miejscowości Martiany na poboczu utwardzonej drogi Martiany- Osewo i stanowił wzmocnienie północnego odcinka fortyfikacji odcinka. Zamontowane we wnętrzu kopuły pancernej 2 ciężkie karabiny maszynowe mogły prowadzić ogień okrężny w sektorze 3600. Wskutek wysadzenia schronu w powietrze w 1945 roku zniszczeniu uległy prawie wszystkie ściany działowe, większa część bloku wejściowego oraz wszystkie elementy pancerne; zachowały się natomiast przygniecione blokiem żelbetu lekkie drzwi gazoszczelne typu 19P7. Na uwagę zasługuje wnętrze szybu wysadzonej kopuły pancernej, gdzie widoczne są niemal wszystkie detale mocowania w szybie kopuł pancernych typu 35P8.
OB. 16 Schron bojowy Regelbau 7 dla 2 ciężkich karabinów maszynowych z kopułką obserwatora piechoty.
Schron wybudowany został ok. 200 metrów na północny- wschód od obiektu nr 15, na skraju leśnej drogi Kronowo- Osewo. Zadaniem zamontowanych w nim 2 ciężkich karabinów maszynowych była obrona i obserwacja przedpola od strony północno- zachodniej. W 1945 roku przez wysadzenie zniszczeniu uległy obie izby bojowe ckm i pomieszczenie obserwatora, zachowało się jednak pomieszczenie załogi i blok wejściowy ze strzelnicą obrony wejścia typu 48P8. Ponadto zachowały się oryginalne podstawy betonowe wokół schronu który niegdyś maskowany jako budynek.
OB. 17 Schron bojowy Regelbau 5a dla 2 ciężkich karabinów maszynowych.
Schron wybudowany został ok. 30 metrów od leśnej drogi Kronowo- Martiany Zadaniem zamontowanych w nim 2 ciężkich karabinów maszynowych była obrona północnej części odcinka Martiany. Po wysadzeniu schronu w powietrze zniszczeniu uległy obie izby bojowe ckm oraz ścianki działowe oddzielające je od pozostałych pomieszczeń. Zachowało się w dość dobrym stanie pomieszczenie załogi i blok wejściowy ze strzelnicą obrony wejścia typu 48P8.
OB. 18 Schron bojowy Regelbau 5a dla 2 ciężkich karabinów maszynowych.
Schron wybudowany na stoku wzgórza 153,8 na północ od miejscowości Kronowo. Podobnie jak sąsiedni schron 17 bronił on odcinka Martiany od strony północnej. Po wysadzeniu schronu w 1945 roku ocalał jedynie blok wejściowy ze strzelnicą obrony wejścia typu 48P8, pomieszczenie załogi i duża część stropu nad nią. W pobliżu schronu, na szczycie wzgórza 153,8 widoczne są resztki drewnianej wieży triangulacyjnej.
- Mapka
- brlmartencheimkarte.jpg (94.86 KiB) Przejrzano 4097 razy
