Kościół św. Małgorzaty - Stare Gralewo (pow. płoński)

[zbyszekg9]

Miejscowość jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Małgorzaty w dekanacie raciąskim, diecezji płockiej. Parafia powstała pod koniec XIII wieku, pierwsza wzmianka o kościele pochodzi z 1385 roku.
Murowany kościół wybudowano w XV wieku, a konsekrowano go w 1598 roku. Świątynię przebudowywano po zniszczeniach czasów potopu szwedzkiego w XVII i XVIII wieku. W wyniku I wojny została częściowo spalona, następnie gruntownie odnowiona staraniem księdza Witolda Grotkowskiego w latach 1923–1928. Kościół był konsekrowany przez biskupa płockiego Leona Wetmańskiego 2 czerwca 1930 roku.
Jest to murowana budowla późnogotycka, orientowana, na planie prostokąta z węższym prezbiterium. Całość nawiązuje do popularnego na początku XX w. stylu swojskiego lub narodowego. Wewnątrz podobno niezwykłą ozdobą jest ambona. Stanowi ona połączenie symboli religijnych (łódź) i narodowych (orzeł). W 1936 roku wykonano polichromię, a ambonę i ołtarze wykonał w latach 1934–1936 Ludwik Konarzewski - rzeźbiarz z Istebnej. Po lewej stronie znajduje się kaplica nakryta kopułą. W kościele znajdują się zabytkowe 16-głosowe organy z początku XX wieku, sprowadzone do Gralewa w 1918 r., konserwowane w 1. dekadzie XXI wieku.

[Gralewiak267]

Wg "Słownika historyczno-geograficznego ziem polskich......." Gralewo (dziś Stare Gralewo) to "własność duchowna, ok. 1240 roku książe Konrad I potwierdza kapitule płockiej posiadanie m. in. wsi Gralewo" (Codex diplomaticus et commemorationum Masoviae generalis, wyd. J. K. Kochanowski, Warszawa 1919, nr 301).
Poza tym to ksiądz odbudowujący zupełnie spalony (zostały tylko resztki murów) w 1915 roku (Gralewo przez kilka m-cy leżało na linii frontu) gralewski kościół nazywał się Grotowski.

[Thomas]

Widok kościoła od północy

DSC_0749.JPG (185.08 KiB) Przejrzano 1792 razy

Chciałbym szczególnie podkreślić osobliwość tego kościoła, jaką jest barokowa kopułowa kaplica wzniesiona od strony północnej prezbiterium. Bardzo rzadki wariant na naszych terenach - kaplica (zapewne grobowa) kryta kopułą z latarnią... (gralewska rewelacja nr 1) Kaplica miała być wzniesiona na przełomie XVII i XVIII w. (KZSP). Była przebudowana w czasie kampanii konserwatorskiej na początku XX wieku. Na ścianie od wschodu, w górnej jej partii zachował się napis: X. W[itold] G[rotowski] i data 1921.

Inskrypcja w szczycie

DSC_0737.JPG (124.34 KiB) Przejrzano 1792 razy

Akcją budowlaną w latach 1920-8 kierował architekt Włodzimierz Dubik. Ołtarze wykonał w latach 1934-6 Ludwik Konarzewski z Istebnej (Śląsk Cieszyński), a ławki zaprojektował sam Stefan Szyller. Stacje Drogi Krzyżowej malował niejaki Wałach ze Śląska. Dzwonnica z 1930 roku została wzniesiona według projektu Wacława Kłopotowskiego.

Prezbiterium i kaplica od wschodu

DSC_0732.JPG (204.5 KiB) Przejrzano 1792 razy

Kaplica od północnego zachodu

DSC_0728.JPG (179.38 KiB) Przejrzano 1792 razy

Kaplica od północnego wschodu

DSC_0734.JPG (148.42 KiB) Przejrzano 1792 razy

Szkoda, że nie udało mi się wejść do wnętrza. W zakrystii (od południa) ma się znajdować sklepienie kryształowe... (a to byłaby gralewska rewelacja nr 2). Zupełnie nieznana i niedoceniona. Muszę kiedyś wrócić do Gralewa...

Szczyt kruchty zachodniej, figura Chrystusa i podpis księdza dobrodzieja z 1982 r.

DSC_0751.JPG (177.88 KiB) Przejrzano 1792 razy

[Gralewiak267]

Thomas, skąd pochodzą informacje dotyczące personaliów osób zaangażowanych w odbudowę budynku kościoła w międzywojniu? Skrót umieszczony nad zachodnim wejściem do kościoła oznacza zapewne "ksiądz kanonik Stanisław Bralski", który to ksiądz przez 25 lat był proboszczem w Gralewie i jest tam pogrzebany.

[Thomas]

Informacje o autorach prac w międzywojniu przy gralewskim kościele pochodzą z dokumentacji historyczno-konserwatorskiej wykonanej w l. 40. XX w. przez Dariusza Kaczmarzyka na zlecenie Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk (wstępna inwentaryzacja przed wydaniem "Katalogu zabytków sztuki w Polsce"). Dariusz Kaczmarzyk korzystał z parafialnych i dekanalnych kronik oraz archiwaliów w Kurii Diecezjalnej Płockiej i tamtejszego Archiwum Diecezjalnego.

[Gralewiak267]

Dziękuję Ci za odpowiedź. Informacje są dla mnie na tyle nowe, że poprosiłem Cię o więcej danych. "Układam" coś na kształt tablic historycznych dot. Gralewa, które być może będą opublikowane. Dlatego też poproszę Cię o zgodę na użycie niektórych zdjęć Twojego autorstwa dot. Gralewa oraz powołanie się na Ciebie przy wymienieniu nazwisk badaczy i artystów zasłużonych dla odbudowy kościoła.
Bardzo wiele lat temu, jako dziecko byłem w zakrystii i pamiętam jakieś łuki na suficie, ale dziś nie wiem jaki to rodzaj sklepienia, nie sądzę jednak by było to kryształowe.

[Thomas]

Nie ma sprawy. Polecam się.
Gdyby jednak udało Ci się dotrzeć do wnętrza zakrystii i zrobić jakieś zdjęcie sklepień, to moglibyśmy sprawę skonsultować. Służę swoją pomocą.
Dalszą korespondencję proponuję prowadzić przez e-mail. Pozdrawiam, Tomasz.