Kościół pw. Znalezienia Krzyża Świętego i klasztor oo. franciszkanów - Radziejów (woj. kuj-pom.)

[zbyszekg9]

Fundatorem kościoła i klasztoru oo. franciszkanów był książę Władysław Łokietek. Książę pomny życzliwości franciszkanów krakowskich, którzy ukryli go i ocalili mu życie podczas walki o tron małopolski, powziął myśl odwdzięczenia się zakonowi poprzez nową fundację. Wzrok jego padł na Radziejów leżący w jego księstwie. Władysław Łokietek ofiarował zakonowi braci mniejszych plac, zobowiązując się do pokrycia kosztów planowanego w tym miejscu kościoła i klasztoru. Fundację książęcą potwierdzono na kapitule prowincjalnej 14 września 1298 r. Jednak toczone przez Władysława Łokietka wojny spowodowały, że wypełnienie postanowień co do realizacji fundacji radziejowskiej uległo znacznemu opóźnieniu, a budowa świątyni i klasztoru ruszyła ponad 30 lat później, jako hołd za zwycięstwo (! - patrz: viewtopic.php?f=119&t=5472) odniesione pod Płowcami nad zakonem krzyżackim.
W 1610 roku w czasie pożaru miasta, klasztor został niemal całkowicie spalony, a kościół został uszkodzony i musiał być wyremontowany. Dopiero w 1642 roku, gdy gwardianem klasztoru został wybrany o. Antoni Bądkowski, świątynia i drewniany klasztor zostały odbudowane, do najazdu przez Szwedów mieszkało w nim 24 franciszkanów. W 1657 roku zakonnicy opuścili miasto bojąc się zbliżających się Szwedów, którzy po wejściu do miasta splądrowali i spalili kompleks klasztorny. Razem z kościołem spalił się czczony przez mieszkańców miasta cudowny obraz Matki Bożej. Dwóch franciszkanów zostało bestialsko zamordowanych. Ich ciała pogrzebano w krypcie pod kościołem (aktualnie krypty są niedostępne, zasypane, ale być może zmieni się to w niedalekiej przyszłości).
Po odbudowie kompleksu, w 1704 roku Szwedzi ponownie go spalili. Przez około 40 lat franciszkanie nie mając środków finansowych na odbudowę, mieszkali w zniszczonym klasztorze i odprawiali nabożeństwa w kaplicy przyklasztornej. Świątynia została odbudowana w 1748 roku, dzięki funduszom starosty radziejowskiego Józefa Sokołowskiego, a w 1750 została zakończona budowa drewnianego klasztoru.
W 1780 rozebrano drewniany klasztor, a na jego miejscu rozpoczęto budowę zachowanego do dnia dzisiejszego murowanego klasztoru na planie litery L. Ogromne koszty tego przedsięwzięcia sprawiły, że nie wystarczyło pieniędzy na prace konserwacyjno-remontowe świątyni. Zostały one przeprowadzone dopiero w 1857 roku. Została wtedy wzniesiona neogotycka kruchta ulokowana między szkarpami od strony południowej.
W 1864 r. rząd carski za aktywną postawę zakonników podczas powstania styczniowego dokonał kasaty klasztoru radziejowskiego. Spośród czterech mieszkających tu franciszkanów, do opieki nad kościołem pozostawiono dożywotnio jedynie o. Bonifacego Żurawskiego, zakazując mu jednocześnie prawa do noszenia habitu zakonnego. Ówczesny budynek klasztorny najpierw przejęły biura powiatowe, a następnie miejska szkoła ludowa. O. Bonifacy dokładał wszelkich starań, by utrzymać kościół w jak najlepszym stanie. Po jego śmierci w 1907 r. kościołem administrowali księża diecezjalni.
Kolejna restauracja kościoła miała miejsce dopiero w 1931 roku, na 600-lecie płowieckiej bitwy. W 1937 roku zakonnicy wrócili do miasta i z krótką przerwą, spowodowaną toczącą się wojną, są tu do dziś.
Wyposażenie świątyni reprezentuje trzy style: późnorenesansowy, barokowy i rokokowy. Obok ołtarza głównego w kościele mieści się także pięć ołtarzy bocznych. Najcenniejszymi zabytkami są: ambona w stylu późnorenesansowym z około 1600 roku z baldachimem z XVIII stulecia, na którym znajduje się rzeźba świętego Franciszka, krucyfiks w stylu barokowym z XVII/XVIII stulecia znajdujący się nad tęczą prezbiterium, monstrancja w stylu wczesnobarokowym z XVII stulecia z cechą miejską Torunia oraz obraz Matki Bożej Nieustającej Pomocy z około 1898 roku.