Sielankowy obraz małych wiosek z małymi cerkiewkami zawdzięczamy dziś w dużej mierze ich burzliwej przeszłości. Prawosławna parafia w Holi istniała od co najmniej 1588 roku. Pierwszym ciosem w sielankę była unia brzeska. Zamiast zjednoczenia przyniosła wewnętrzne podziały. Początkowo jednak wydawało się, że jednoczy. Dochodziło do współpracy parafii katolickich z unickimi, a taka wtedy istniała w Holi. Pierwsza świątynia spłonęła wraz z całą wsią. Podpalenia dokonali w 1700 roku Szwedzi. Dwa lata później wierni postawili nową świątynię. Księgi metrykalne prowadzono tu do 1848 r. w języku polskim, później rosyjskim. 1814 rok to dla świątyni rok generalnych zmian: wybudowano dzwonnicę, postawiono dwa boczne ołtarze, a w miejsce ikonostasu wstawiono organy z sosnowickiego kościoła. Druga połowa XIX stulecia to reforma cerkwii prawosławnej. W Holi już w 1848 roku zainstalowano ikonostas. W 1875 roku parafia w Holi weszła w skład chełmskiej diecezji prawosławnej. Obszar parafii wyznaczono na osady znajdujące się w promieniu 4 wiorst od świątyni. W tej odległości znajdowały się: Hola, Zamołodycze, Krzywowierzbie, Kropiwki, Szmokotówka i przysiółek Pobiedonoscewo. Ta ostania osada zamieszkana była przez przesiedlonych tu w 1888 roku z Prus starowierców. Łącznie w 1893 roku parafia liczyła 1927 wiernych. W okresie 1915 - 1924 cerkiew była zamknięta. Jej otwarcie w 1925 wiąże się z powołaniem w Holi parafii neounickiej - pierwszej na Podlasiu. Inicjatorem był biskup siedlecki Henryk Przeździecki. W 1933 wierni prawosławni reaktywowali parafię prawosławną. Dwa lata później wybudowali dom modlitwy. Budynek ten został zburzony w 1938 roku w ramach akcji likwidacji prawosławia na Lubelszczyźnie. W 1941 roku częściowo spłonął dach cerkwi. Odbudowano go latach 1943-1944 sumptem miejscowych wiernych. Po akcji "Wisła" świątynię zamknięto, by po 10 latach ponownie otworzyć. Tym razem była filią parafii w Horostytach. Remont i przebudowę świątyni przeprowadzono w 1997 roku.
- hola01.jpg (243.36 KiB) Przejrzano 2061 razy
- hola02.jpg (244.03 KiB) Przejrzano 2061 razy
- hola03.jpg (247.61 KiB) Przejrzano 2061 razy
- hola04.jpg (228.62 KiB) Przejrzano 2061 razy
- hola05.jpg (224.63 KiB) Przejrzano 2061 razy
Obok cerkwi od 1990 roku znajduje się mały skansen. Znajdują się tu:
Chałupa z Wyryk.
- hola06.jpg (224.21 KiB) Przejrzano 2061 razy
Wiatrak z Wołoskowoli.
- hola07.jpg (212.14 KiB) Przejrzano 2061 razy
- hola08.jpg (232.76 KiB) Przejrzano 2061 razy
Stodółka z Okczyna-Kostomłot nad Bugiem.
- hola09.jpg (238.22 KiB) Przejrzano 2061 razy
Piec garncarski.
- hola10.jpg (247.94 KiB) Przejrzano 2061 razy
Drewniane ule zwane kołodami.
- hola11.jpg (223.29 KiB) Przejrzano 2061 razy
Kapliczki i krzyże.
- hola12.jpg (241.84 KiB) Przejrzano 2061 razy
- hola13.jpg (261.68 KiB) Przejrzano 2061 razy
W skansenie od 1995 roku w każdą pierwszą niedzielę po 23 lipca organizowany jest jarmark. Podczas jego trwania można nabyć miejscowe produkty artystyczne jak i spożywcze.
Kilkaset metrów dalej w stronę Zamołodycza, w lesie, znajdował się cmentarz starowierców. W okresie jego funkcjonowania nie było tu lasu, a obok była osada Pobiedonoscewo zamieszkała przez 26 rodzin przesiedlonych z Prus w 1888 roku. Ruch staroobrzędowców (starowierców lub raskolnikowów) powstał jako reakcja na reformowanie obrządku cerkiewnego. Reformę przeprowadzono w 1652 roku w celu przybliżenia się w obrządkach do ich opisów w greckich księgach. Nie dotyczyła ona dogmatów. Ale nawet takie zmiany dla części prawosławnych były zbyt wielkie. Staroobrzędowcy byli w Rosji prześladowani, z tego powodu przenosili się poza jej granice. Pod koniec XVIII w. pojawili się na Mazurach i Suwalszczyźnie. Hola była najdalej na południe wysuniętym miejscem ich zamieszkiwania. W I RP zamieszkiwało ich ok. 100 tyś. obecnie ok. 2500. Do niedawna wyróżniali się wyglądem - mężczyźni po osiągnięciu wieku chrystusowego zaprzestawali golenia zarostu. W samej Rosji czyniono próby przyjęcia ponownie do wspólnoty staroobrzędowców jako rytu wewnątrz cerkwi. Ci jednak w większości woleli pozostać poza Cerkwią.
Cmentarz starowierców pod Holą powstał w 1895 roku. Do dziś zachowały się jedynie naroża wału ziemnego otaczającego miejsce pochówków. Oznakowano to miejsce kamieniem z informacją o jego starym przeznaczeniu. Nie ma śladów po grobach. Pochówki staroobrzędowców były ziemne, a na mogiłach pozostawiano jedynie drewniany krzyż. Przewróconych krzyży ani nie stawiano ponownie ani nie wymieniano na nowe, co było częścią tradycji staroobrzędowej.
- hola14.jpg (236.91 KiB) Przejrzano 2061 razy
Tekst na podstawie tablic informacyjnych.
