Cmentarz Wojskowy na Powązkach - Warszawa
: ndz mar 27, 2011 4:33 pm
Powązki Wojskowe - Warszawa
Cmentarz powstał w 1912r. na polecenie władz carskich, był prawosławny, grzebano tu żołnierzy armii rosyjskiej i jeńców wielu narodowości. Po zakończeniu I-WŚ, w 1915r. nekropolię przejęła armia niemiecka, a w 1918r. po odzyskaniu niepodległości cmentarz stał się Cmentarzem Wojskowym. Pod zarządem Kurii Biskupa Polowego, cmentarz uporządkowano, dokonano podziału na kwatery, wytyczono Aleję Główną. Na części grobów poległych w czasie I-WŚ i na grobach poległych w czasie wojny polsko - bolszewickiej stanęły charakterystyczne dla tych kwater, identyczne betonowe krzyże. W Alei Głównej na wysokości kwatery wojny polsko - bolszewickiej 1920 roku postawiono w 1929r. pomnik Orląt Polskich, nawiązujący do jej głównego epizodu Bitwy Warszawskiej - Cudu nad Wisłą. W latach 1933 -38 powstała kwatera powstańców 1863r. W czasie II- WŚ Niemcy wydzielili teren na pochówki swoich żołnierzy od strony ul. Powązkowskiej, brama główna była dostępna tylko okupantom. Po zakończeniu działań wojennych w 1945r. cmentarz powiększono do 26ha., a część grobów splantowano spychaczami, podsypano i przeznaczono na nowy teren grzebalny.
Nastąpiły masowe pochówki ekshumowanych powstańców i ludności cywilnej z ulic, placów, parków i podwórzy, przez ocalałych kolegów, władze. Tak powstały kwatery powstańcze poszczególnych zgrupowań AK. Wzdłuż Alei Głównej wyrastają groby zasłużonych przywódców PRL. W 1964r. cmentarz zmienia nazwę na Komunalny, by w 1998r powrócić do pierwotnej nazwy Cmentarz Wojskowy na Powązkach. Przyjęła się nazwa i obecnie obowiązuje Powązki Wojskowe.
Cmentarz ten jest zapisem, bibliografią postaci i zdarzeń związanych z historią ostatnich dwu stuleci naszej państwowości. Mauzoleum, swoistym panteonem, gdzie spoczywają szczątki wielkich i zasłużonych przedstawicieli narodu, żołnierze, powstańcy, bohaterowie Polski Podziemnej, przedstawiciele nauki, kultury, sztuki, sportu. Spoczywają tu również żołnierze armii carskiej, przywódcy, którzy wkroczyli tu z bolszewikami w 1920r., Armią Czerwoną 1945r., elita komunistyczna czasów PRL-u. Powstały trzy Aleje Zasłużonych, dwa kolumbaria.
Mam trochę zdjęć, postaram się zgrupować je w tematyczne kwatery i sukcesywnie tu umieszczać.
Kwatery żołnierzy z I WŚ, walk o granice Polski w l. 1918-1920, żołnierzy Legionów Polskich, Polskiej Organizacji Wojskowej i wojny 1920r.
Ogromny teren ciągnący się na przestrzeni 160m wzdłuż Alei Głównej i sięgający prawie 100m w głąb po lewej jej stronie, to żołnierze polegli na wschodnich przedpolach Warszawy w Bitwie Warszawskiej 1920roku. Na osi alei, mniej więcej w połowie długości kwatery, w 1929roku wzniesiono pomnik Orląt Polskich. Wtedy tak nazywano żołnierzy walczących w obronie Ojczyzny, poległych w wojnie polsko - bolszewickiej. Autorem pomnika jest architekt Adolf Buraczewski, zaś dwie płaskorzeźby wyszły z pod dłuta znanego artysty Stanisława Jackowskiego. Osią pomnika jest prawie sześciometrowa kolumna z czerwonego, polerowanego granitu, zwieńczona głowicą na której umieszczono wykutego w kamieniu orła, a w tle krzyż. Orzeł w koronie, symbol i godło suwerennej Polski, przedstawiony w sugestywnej obronnej pozie, osłania Polskę i Europę przed czerwoną zarazą komunizmu.
Kwadratową bazę, na której oparto kolumnę, opatrzono kutą inskrypcją:
Orlętom Polskim poległym w obronie Warszawy podczas najazdu bolszewickiego roku 1920. Wdzięczni rodacy.
Po obu stronach bazy ustawiono płyty, głęboko ryte płaskorzeźby z postaciami naturalnej wielkości. Strona lewa przedstawia znany epizod Bitwy Warszawskiej pod nazwą Cud nad Wisłą - ks. kapelana Ignacego Skorupkę, z krzyżem w ręku na czele Kompanii Akademickiej odpierającej atak bolszewików pod Ossowem. Strona prawa to instruktaż i przekaz prawd historycznych, wąsatego weterana w czapce z wężykiem generalskim, chłopcom w skautowskich strojach, które niebawem zamienią na mundury harcerskie. Trzeba przyznać, iż orzeł z głowicy kolumny doskonale wypełnił swoje zadanie.
Pomnik prawie w cudowny sposób cudowny przetrwał czasy PRL-u, UB. Żaden "mściciel" z czerwonego NKWD nie zabłądził tutaj. Pomnik nie został "rozstrzelany" jak to miało miejsce w Ossowskiej nekropolii. Został tylko przesunięty o 100m w bok, tuż obok braci z kwatery powstańczej 1863r. Tu stoi do dziś. Już prawie sto lat niezmiennie stoją te krzyże pamięci poległych w I Wojnie Światowej. Najwierniejsze markietanki, towarzyszki żołnierskiej doli - brzozy Jeden z szeregu. Tyraliery krzyży - manewry historii. Orlęta Polskie w kamuflażu zieleni. Zwycięzca 1920 roku! Orlęta z bliska. Napis na bazie kolumny: Orlętom Polskim poległym w obronie Warszawy podczas najazdu bolszewickiego roku 1920. Wdzięczni rodacy Pamiętamy - Dziękujemy
Nieostatni
Kwatera Powstańców 1863r.
Szczególną estymą społeczeństwa, a także władz cieszyli się żyjący jeszcze weterani powstania styczniowego, którym dana była radość życia w Niepodległej dwudziestolecia międzywojennego.
W grudniu 1919r. specjalna komisja przyznała prawa żołnierzy Wojska Polskiego 3644 weteranom. W Warszawie na Pradze uruchomiono dla nich, samotnych i najbardziej potrzebujących specjalne schronisko św. Teresy. Przed 70-tą rocznicą powstania w 1930r. ustanowiono Krzyż Niepodległości, który otrzymali wszyscy żyjący uczestnicy - 365 osób. W czasie 75 rocznicy, w 1938 roku żyło już tylko 52, szesnastu z nich brało udział w uroczystości. Najdłużej żyjącym z nich był Mamert Vandalli, syn Włocha powstańca 1831r. osiadłego w Polsce. Mamert Vandalli, zmarł jako ostatni powstaniec, w marcu 1942r w czasie okupacji niemieckiej.
Kwaterę a właściwie wydzielony "Cmentarzyk Powstańców 1863 roku" powstał z inicjatywy prężnie działającego Towarzystwa Przyjaciół Weteranów 1863r. dla uczczenia siedemdziesiątej rocznicy zrywu niepodległościowego w rozdartym przez zaborców kraju. Teren nie wielkiej kwatery w kształcie prostokąta 25x15m został zamknięty od strony wschodniej kamienną ścianą w której po środku, niczym w fortecznym murze uformowano redutę zgodnie z kierunkiem spodziewanego ataku - wschód. Wewnątrz półkolistego muru, duży, kontrastujący z jasnym tłem, napis złożony z liter w patynie spiżu: BOHATEROM POWSTANIA 1863 ROKU
Poniżej medalion z herbami Orła - Pogoni - Michała Archanioła, w zewnętrznym kręgu obwiedzione
RZĄD NARODOWY - RÓWNOŚĆ - WOLNOŚĆ - NIEPODLEGŁOŚĆ
Jeszcze niżej, liść palmowy przewiązany kokardą - symbol tryumfu i zwycięstwa, ale też jest symbolem męczeństwa. Oba znaczenia mają tu zastosowanie, choć wybrał bym łacińskie: Palmam, qui meruit, ferat. - Niech nosi palmę, kto na nią zasłużył.
W centralnym punkcie półkolistej reduty ustawiono monument - ośmiometrowej wysokości krzyż ze spiżu. Na ramionach nie ma postaci ukrzyżowanego, rozpięto natomiast ogromną koronę cierniową w formie glorii, a pod nią potężny ryngraf z herbem Rzeczpospolitej, przysłoniętym mniejszym medalionem z wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej. W górnych partiach muru po obu stronach wgłębienia umieszczono 212 medalionów przypominających kształtem tarcze herbowe z nazwiskami powstańców 1863 - 64 roku, zmarłych w kraju i poza granicami, na wygnaniu, zsyłce, więzieniach, katorżniczej pracy Sybiru. W 68 mogiłach spoczywają tu pensjonariusze z Domu Weterana imienia św. Teresy z Warszawskiej Pragi, zmarli w kraju po otwarciu tego cmentarza, a także szczątki powstańców, których rodziny wyraziły wolę na ich ekshumację i złożenie do grobu w tym powstańczym panteonie. Wśród powstańców znajdują się cztery kobiety, generał wojsk powstańczych Edmund Taczanowski, naczelnik powstania w województwie kaliskim, dowódca oddziału artylerii w powstaniu wielkopolskim w 1848 r., major republikańskiej armii włoskiej Garibaldiego w 1849 r. zm.14.09.1879r., a także ostatni z żyjących powstańców Mamert Vandalli zm. 3.02.1942r. w wieku 97 lat. Wszystkie groby wykonane według przyjętego projektu, opracowanego przez architekta i malarza Wojciecha Jastrzębowskiego. Całość obsadzona strzyżonym żywopłotem, w narożach kamienne kolumny. Na wprost monumentu krzyża, wejście ograniczone dwoma niskimi kolumnami, zwieńczonymi misami z płonącym ogniem pamięci w czasie rocznicowych obchodów. Na kolumnach tablice inskrypcyjne dotyczące obiektu, fundatorów i opiekunów. Może nie stosowne porównanie: Przytulnie tu i cicho w porównaniu z bezmiarem krzyży wojennych. Ołtarz Ojczyzny 1863 - 1864 Prawie w całości. Ryngraf - cel przewodni. Medalion z laurem palmowego liścia. Wiecznie aktualne hasła: Równość - Wolność - Niepodległość! Dziękuję za ten wspaniały gest pamięci. Pytanie - Ile z wymienionych tu szkół przetrwało wojenną i komunistyczną zawieruchę? Grób generała Edmunda Taczanowskiego.
Nieostatni
Cmentarz powstał w 1912r. na polecenie władz carskich, był prawosławny, grzebano tu żołnierzy armii rosyjskiej i jeńców wielu narodowości. Po zakończeniu I-WŚ, w 1915r. nekropolię przejęła armia niemiecka, a w 1918r. po odzyskaniu niepodległości cmentarz stał się Cmentarzem Wojskowym. Pod zarządem Kurii Biskupa Polowego, cmentarz uporządkowano, dokonano podziału na kwatery, wytyczono Aleję Główną. Na części grobów poległych w czasie I-WŚ i na grobach poległych w czasie wojny polsko - bolszewickiej stanęły charakterystyczne dla tych kwater, identyczne betonowe krzyże. W Alei Głównej na wysokości kwatery wojny polsko - bolszewickiej 1920 roku postawiono w 1929r. pomnik Orląt Polskich, nawiązujący do jej głównego epizodu Bitwy Warszawskiej - Cudu nad Wisłą. W latach 1933 -38 powstała kwatera powstańców 1863r. W czasie II- WŚ Niemcy wydzielili teren na pochówki swoich żołnierzy od strony ul. Powązkowskiej, brama główna była dostępna tylko okupantom. Po zakończeniu działań wojennych w 1945r. cmentarz powiększono do 26ha., a część grobów splantowano spychaczami, podsypano i przeznaczono na nowy teren grzebalny.
Nastąpiły masowe pochówki ekshumowanych powstańców i ludności cywilnej z ulic, placów, parków i podwórzy, przez ocalałych kolegów, władze. Tak powstały kwatery powstańcze poszczególnych zgrupowań AK. Wzdłuż Alei Głównej wyrastają groby zasłużonych przywódców PRL. W 1964r. cmentarz zmienia nazwę na Komunalny, by w 1998r powrócić do pierwotnej nazwy Cmentarz Wojskowy na Powązkach. Przyjęła się nazwa i obecnie obowiązuje Powązki Wojskowe.
Cmentarz ten jest zapisem, bibliografią postaci i zdarzeń związanych z historią ostatnich dwu stuleci naszej państwowości. Mauzoleum, swoistym panteonem, gdzie spoczywają szczątki wielkich i zasłużonych przedstawicieli narodu, żołnierze, powstańcy, bohaterowie Polski Podziemnej, przedstawiciele nauki, kultury, sztuki, sportu. Spoczywają tu również żołnierze armii carskiej, przywódcy, którzy wkroczyli tu z bolszewikami w 1920r., Armią Czerwoną 1945r., elita komunistyczna czasów PRL-u. Powstały trzy Aleje Zasłużonych, dwa kolumbaria.
Mam trochę zdjęć, postaram się zgrupować je w tematyczne kwatery i sukcesywnie tu umieszczać.
Kwatery żołnierzy z I WŚ, walk o granice Polski w l. 1918-1920, żołnierzy Legionów Polskich, Polskiej Organizacji Wojskowej i wojny 1920r.
Ogromny teren ciągnący się na przestrzeni 160m wzdłuż Alei Głównej i sięgający prawie 100m w głąb po lewej jej stronie, to żołnierze polegli na wschodnich przedpolach Warszawy w Bitwie Warszawskiej 1920roku. Na osi alei, mniej więcej w połowie długości kwatery, w 1929roku wzniesiono pomnik Orląt Polskich. Wtedy tak nazywano żołnierzy walczących w obronie Ojczyzny, poległych w wojnie polsko - bolszewickiej. Autorem pomnika jest architekt Adolf Buraczewski, zaś dwie płaskorzeźby wyszły z pod dłuta znanego artysty Stanisława Jackowskiego. Osią pomnika jest prawie sześciometrowa kolumna z czerwonego, polerowanego granitu, zwieńczona głowicą na której umieszczono wykutego w kamieniu orła, a w tle krzyż. Orzeł w koronie, symbol i godło suwerennej Polski, przedstawiony w sugestywnej obronnej pozie, osłania Polskę i Europę przed czerwoną zarazą komunizmu.
Kwadratową bazę, na której oparto kolumnę, opatrzono kutą inskrypcją:
Orlętom Polskim poległym w obronie Warszawy podczas najazdu bolszewickiego roku 1920. Wdzięczni rodacy.
Po obu stronach bazy ustawiono płyty, głęboko ryte płaskorzeźby z postaciami naturalnej wielkości. Strona lewa przedstawia znany epizod Bitwy Warszawskiej pod nazwą Cud nad Wisłą - ks. kapelana Ignacego Skorupkę, z krzyżem w ręku na czele Kompanii Akademickiej odpierającej atak bolszewików pod Ossowem. Strona prawa to instruktaż i przekaz prawd historycznych, wąsatego weterana w czapce z wężykiem generalskim, chłopcom w skautowskich strojach, które niebawem zamienią na mundury harcerskie. Trzeba przyznać, iż orzeł z głowicy kolumny doskonale wypełnił swoje zadanie.
Pomnik prawie w cudowny sposób cudowny przetrwał czasy PRL-u, UB. Żaden "mściciel" z czerwonego NKWD nie zabłądził tutaj. Pomnik nie został "rozstrzelany" jak to miało miejsce w Ossowskiej nekropolii. Został tylko przesunięty o 100m w bok, tuż obok braci z kwatery powstańczej 1863r. Tu stoi do dziś. Już prawie sto lat niezmiennie stoją te krzyże pamięci poległych w I Wojnie Światowej. Najwierniejsze markietanki, towarzyszki żołnierskiej doli - brzozy Jeden z szeregu. Tyraliery krzyży - manewry historii. Orlęta Polskie w kamuflażu zieleni. Zwycięzca 1920 roku! Orlęta z bliska. Napis na bazie kolumny: Orlętom Polskim poległym w obronie Warszawy podczas najazdu bolszewickiego roku 1920. Wdzięczni rodacy Pamiętamy - Dziękujemy
Nieostatni
Kwatera Powstańców 1863r.
Szczególną estymą społeczeństwa, a także władz cieszyli się żyjący jeszcze weterani powstania styczniowego, którym dana była radość życia w Niepodległej dwudziestolecia międzywojennego.
W grudniu 1919r. specjalna komisja przyznała prawa żołnierzy Wojska Polskiego 3644 weteranom. W Warszawie na Pradze uruchomiono dla nich, samotnych i najbardziej potrzebujących specjalne schronisko św. Teresy. Przed 70-tą rocznicą powstania w 1930r. ustanowiono Krzyż Niepodległości, który otrzymali wszyscy żyjący uczestnicy - 365 osób. W czasie 75 rocznicy, w 1938 roku żyło już tylko 52, szesnastu z nich brało udział w uroczystości. Najdłużej żyjącym z nich był Mamert Vandalli, syn Włocha powstańca 1831r. osiadłego w Polsce. Mamert Vandalli, zmarł jako ostatni powstaniec, w marcu 1942r w czasie okupacji niemieckiej.
Kwaterę a właściwie wydzielony "Cmentarzyk Powstańców 1863 roku" powstał z inicjatywy prężnie działającego Towarzystwa Przyjaciół Weteranów 1863r. dla uczczenia siedemdziesiątej rocznicy zrywu niepodległościowego w rozdartym przez zaborców kraju. Teren nie wielkiej kwatery w kształcie prostokąta 25x15m został zamknięty od strony wschodniej kamienną ścianą w której po środku, niczym w fortecznym murze uformowano redutę zgodnie z kierunkiem spodziewanego ataku - wschód. Wewnątrz półkolistego muru, duży, kontrastujący z jasnym tłem, napis złożony z liter w patynie spiżu: BOHATEROM POWSTANIA 1863 ROKU
Poniżej medalion z herbami Orła - Pogoni - Michała Archanioła, w zewnętrznym kręgu obwiedzione
RZĄD NARODOWY - RÓWNOŚĆ - WOLNOŚĆ - NIEPODLEGŁOŚĆ
Jeszcze niżej, liść palmowy przewiązany kokardą - symbol tryumfu i zwycięstwa, ale też jest symbolem męczeństwa. Oba znaczenia mają tu zastosowanie, choć wybrał bym łacińskie: Palmam, qui meruit, ferat. - Niech nosi palmę, kto na nią zasłużył.
W centralnym punkcie półkolistej reduty ustawiono monument - ośmiometrowej wysokości krzyż ze spiżu. Na ramionach nie ma postaci ukrzyżowanego, rozpięto natomiast ogromną koronę cierniową w formie glorii, a pod nią potężny ryngraf z herbem Rzeczpospolitej, przysłoniętym mniejszym medalionem z wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej. W górnych partiach muru po obu stronach wgłębienia umieszczono 212 medalionów przypominających kształtem tarcze herbowe z nazwiskami powstańców 1863 - 64 roku, zmarłych w kraju i poza granicami, na wygnaniu, zsyłce, więzieniach, katorżniczej pracy Sybiru. W 68 mogiłach spoczywają tu pensjonariusze z Domu Weterana imienia św. Teresy z Warszawskiej Pragi, zmarli w kraju po otwarciu tego cmentarza, a także szczątki powstańców, których rodziny wyraziły wolę na ich ekshumację i złożenie do grobu w tym powstańczym panteonie. Wśród powstańców znajdują się cztery kobiety, generał wojsk powstańczych Edmund Taczanowski, naczelnik powstania w województwie kaliskim, dowódca oddziału artylerii w powstaniu wielkopolskim w 1848 r., major republikańskiej armii włoskiej Garibaldiego w 1849 r. zm.14.09.1879r., a także ostatni z żyjących powstańców Mamert Vandalli zm. 3.02.1942r. w wieku 97 lat. Wszystkie groby wykonane według przyjętego projektu, opracowanego przez architekta i malarza Wojciecha Jastrzębowskiego. Całość obsadzona strzyżonym żywopłotem, w narożach kamienne kolumny. Na wprost monumentu krzyża, wejście ograniczone dwoma niskimi kolumnami, zwieńczonymi misami z płonącym ogniem pamięci w czasie rocznicowych obchodów. Na kolumnach tablice inskrypcyjne dotyczące obiektu, fundatorów i opiekunów. Może nie stosowne porównanie: Przytulnie tu i cicho w porównaniu z bezmiarem krzyży wojennych. Ołtarz Ojczyzny 1863 - 1864 Prawie w całości. Ryngraf - cel przewodni. Medalion z laurem palmowego liścia. Wiecznie aktualne hasła: Równość - Wolność - Niepodległość! Dziękuję za ten wspaniały gest pamięci. Pytanie - Ile z wymienionych tu szkół przetrwało wojenną i komunistyczną zawieruchę? Grób generała Edmunda Taczanowskiego.
Nieostatni