Odkryj dawny Raciąż

(1453-1914)
Awatar użytkownika
kwis
Posty: 489
Rejestracja: sob sty 23, 2010 12:49 am
Lokalizacja: Płock

Odkryj dawny Raciąż

Postautor: kwis » pn wrz 26, 2011 9:48 am

Przejeżdżając przez miasta Mazowsza postarajmy się wyobrazić jak żyli, jak mieszkali dawniej jego mieszkańcy. Jak miejsca które widzimy dziś wyglądały kilkadziesiąt lat temu.

To nietrudne mając w swoim zasięgu dostęp do internetu. Na stronach internetowych znalazłem linki do zdjęć dawnego Raciąża do którego przyjeżdżałem w czasach dzieciństwa.

Tekst znaleziony w internecie o mieszkańcach Raciąża których już nie ma, których znałem jedynie z opowieści przytaczam w całości.

Społeczność Żydów w Raciążu

Społeczność współczesnego Raciąża to w większości Polacy - katolicy. Był jednak okres w dziejach miasta, kiedy było zupełnie inaczej. Dużą część ludności stanowili Żydzi. Żyli oni na tych terenach przez prawie 200 lat. Spacerując dziś ulicami naszego miasta trudno sobie nawet wyobrazić, że jeszcze 70 lat temu w mieście równie często można było usłyszeć język polski jak i język hebrajski czy idisz. Dziś wydaje się to egzotyczne i jakieś nierealne, że chodząc tymi samymi ulicami miasta, szczególnie ulicą Kilińskiego ( wówczas Kinicką) czy uliczkami w rejonie dzisiejszej warszawskiej można było poczuć egzotyczną a jednocześnie tak bliską kulturę.

Czemu ludność żydowska osiedliła się w Raciążu i wielu innych miastach Polski? Aby odpowiedzieć na to pytanie, trzeba się cofnąć w czasie. W Polsce osadnictwo żydowskie pojawiło się w XVI wieku, kiedy to Żydzi nękani pogromami w Europie Zachodniej zaczęli przybywać do dużo bardziej tolerancyjnej i bezpieczniejszej Rzeczypospolitej. Raciąż w XVI wieku był już własnością biskupów płockich i z tego powodu Żydzi nie osiedlali się w nim. W roku 1618 król Zygmunt III Waza nadał dobrom kościelnym przywilej "de non tolerandis Iudaeis". Na podstawie tego przywileju Raciąż - jako miasto biskupie - mógł wydać przepisy nie zezwalające na osiedlanie się ludności żydowskiej w mieście. Z tego powodu choć wielu Żydów mieszkało nieopodal Raciąża - w Drobinie, Radzanowie czy Płońsku, to w Raciążu mieszkało ich stosunkowo niewielu. I tak np. w roku 1781 w mieście i okolicznych wsiach należących do parafii mieszkało 1835 katolików oraz 25 Żydów. Jak podaje J.W. Zieliński w książce "Tysiąc lat dziejów Raciąża i ziemi raciąskiej", byli to głównie dzierżawcy, szynkarze oraz drobni rzemieślnicy.

Po rozbiorach Polski Raciąż trafił do zaboru pruskiego. Miasto przestało być własnością biskupów i stało się otwarte na napływ ludności. Pierwsze rodziny żydowskie osiedliły się w na ulicy Kinickiej, gdzie w roku 1800 mieszkało 15 mieszkańców pochodzenia żydowskiego. Zgodnie z planami pruskich władz, dzisiejsza ulica Kilińskiego miała być głównym rejonem w mieście osiedlania się ludności żydowskiej. Jak podaje strona www.izrael.badacz.org w roku 1808 w Raciążu żyło już 58 Żydów. Stanowili oni 11% ogółu mieszkańców. Potem liczba ludności pochodzenia żydowskiego wzrosła jeszcze bardziej. Już po zmianie zaborcy w Raciążu, w roku 1824 Komisja Województwa Płockiego wystąpiła do Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych o zgodę na wydzielenie w Raciążu ulicy Warszawskiej jako rewiru przeznaczonego na osiedlanie się Żydów. Wybrano tę ulicę za względu na największą ilość wolnych placów do zabudowy. Zgodził się na tę prośbę car Aleksander I. Jednak właściwie nigdy Raciąż nie stał się miastem, w którym ludność żydowska mieszkała tylko na jednej ulicy. Polacy zawsze mieszkali na ulicy Warszawskiej, a Żydzi na innych ulicach.

Jak podaje J.W. Zieliński w swej książce o historii miasta, najładniejszy dom na ulicy Warszawskiej pobudował Sruel Abram Finkelstein. Był to duży dom murowany, co było znaczące w generalnie drewnianej architekturze miasta. Finkelstein posiadał jeszcze jeden plac który chciał zabudować, jednak carska Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych nie wyraziła na to zgody. Mieszkańca Raciąża w jego staraniach poparł ówczesny burmistrz miasta S. Karasiewicz, jednak nie przyniosło to żadnych rezultatów. Na ulicy Warszawskiej zamieszkali też między innymi Mojżesz England, będący grabarzem oraz Mojżesz Berkowicz, raciąski stolarz. Z zachowanych dokumentów wynika, że burmistrz Karasiewicz niejednokrotnie bronił raciąskich Żydów i starał się im pomóc w kontaktach z carskimi urzędnikami. Przykładem może być sprawa Hersza Wulfa Szpigla. Urodził on się w Raciążu, tu mieszkał z żoną i trójką dzieci. W roku 1846 wystąpił on o zgodę na budowę domu przy rynku raciąskim, a więc poza rewirem wyznaczonym przez carskie władze dla Żydów. Chciał postawić piętrowy dom drewniany. W myśl obowiązujących przepisów można było stawiać przy rynku wyłącznie domy murowane. Poparł go w jego staraniach burmistrz Raciąża oraz Rząd Guberniany w Płocku. Jednak Komisja Rządowa nie zgodziła się na to. Dopiero 29 I 1847 roku wydany został Ukaz Najwyższego Cara Mikołaja I zezwalający na budowę drewnianych domów Żydom wszędzie tam, gdzie mogą to robić chrześcijanie. Sprawa została rozwiązana.

Do roku 1850 Żydzi w Raciążu nie mieli własnego samorządu, podlegali pod żydowski samorząd w Radzanowie. W Korespondencie Płockim pisano w roku 1877, że raciąska ludność żydowska jest raczej biedna i trudni się drobnym handlem. Są jednak także bogatsi, trudniący się obrotem pieniędzmi, czyli pożyczkami na procent. Liczba tej ludności rosła jednak z każdym rokiem. W 1897 roku w Raciążu żyło 2 179 Żydów, stanowiąc 47% ogółu mieszkańców. W roku 1901 powstało w Raciążu Towarzystwo Kredytowe, którego udziałowcami oraz klientami byli zarówno Żydzi jak i Polacy. Do Towarzystwa przystąpiło 56 raciąskich Żydów. Do końca 1903 roku Towarzystwo udzieliło pożyczek dla Polaków w wysokości 13 299 rubli oraz w wysokości 12 351 rubli dla Żydów. Na początku okresu międzywojennego - w 1921 roku w Raciążu żyło 1682 Żydów, stanowiąc 37% ogółu mieszkańców. Dzieci polskie i żydowskie chodziły do jednej szkoły podstawowej, a oprócz tego dzieci żydowskie chodziły do szkoły wyznaniowej, gdzie studiowały Torę.

Ludność żydowska w Raciążu potrafiła się zorganizować. I tak ze składek społecznych zbudowano w roku 1888 synagogę, która służyła społeczności do II wojny. Po latach - do roku 2006 - w synagodze mieściła się szkoła zawodowa. W roku 1850 nieopodal miasta na założono cmentarz żydowski dla raciąskich Żydów. Znajdował się on na południowy-wschód od miasta, na niewielkim wzniesieniu na skraju lasu. Ostatni znany pochówek odbył się w 1940 roku. Podczas II wojny światowej Niemcy całkowicie zdewastowali cmentarz.

Przez wiele lat Polacy i Żydzi tworzyli społeczność miasta. Żyli obok siebie, spotykając się w codziennych zajęciach, handlując ze sobą. Choć nie raz dochodziło do sprzeczek, obie społeczności przez lata żyły raczej zgodnie. Kiedy nadszedł czarny okres II wojny światowej w Raciążu - tak jak w całej Polsce - niemieccy okupanci zaczęli prześladowania Żydów. Po zdobyciu miasta okupanci stworzyli getto, gdzie zgromadzili mieszkańców miasta pochodzenia żydowskiego Miasto zostało włączone do Niemiec pod nazwą Ratcenz. W listopadzie 1939 roku Niemcy zebrali całą społeczność żydowską w Raciążu w miejscowej synagodze na ulicy Kinickiej. Oddzielono mężczyzn od kobiet, wszyscy musieli wypełniać kwestionariusz o stanie posiadania, następnie deportowano wszystkich Żydów do Generalnej Guberni. W mieście przystąpiono do rozbiórki domów będących do tej pory własnością Żydów. Drewno z tych domów można było przeznaczyć wyłącznie na opał. Okupanci pilnowali tego starannie. Pozostała tylko synagoga, z której urządzono magazyn. Wywieziono między innymi raciąskiego lekarza J.Blumana oraz stomatologa Lichtensteina. Rok 1940 był pierwszym od ponad dwustu lat, kiedy nie było już w mieście ani jednej osoby pochodzenia żydowskiego. Okupanci zniszczyli połowę społeczności miasta, usiłując wymordować cały naród. Żydowskie dzieci, kobiety i mężczyźni brutalnie zostali wypędzeni ze swoich domów i mieszkań w Raciążu i w większości wymordowani w obozach śmierci.

http://www.raciaz.eu/goscie1.htm

http://www.raciaz.eu/jch.htm

http://www.raciaz.eu/70te.htm

http://www.raciaz.eu/ja.htm

http://www.raciaz.eu/galeria1.htm

http://www.raciaz.eu/galeria_p_sc.htm

http://www.raciaz.eu/zd2009.htm
Awatar użytkownika
zbyszekg9
Posty: 1554
Rejestracja: pn paź 28, 2013 3:32 pm

Re: Odkryj dawny Raciąż

Postautor: zbyszekg9 » śr paź 22, 2014 12:02 pm

Ponieważ linki powyżej nie działają, pozwalam sobie na umieszczenie kilku zdjęć "dawnego" Raciąża we współczesnych ujęciach, ograniczając się do budynków drewnianych. Taka zabudowa skupiona jest głównie w okolicach ulic Kilińskiego i Warszawskiej.
Załączniki
DSC_0081.JPG
DSC_0081.JPG (93.25 KiB) Przejrzano 3550 razy
DSC_0095.JPG
DSC_0095.JPG (86.12 KiB) Przejrzano 3550 razy
DSC_0096.JPG
DSC_0096.JPG (80.62 KiB) Przejrzano 3550 razy
DSC_0100.JPG
DSC_0100.JPG (90.44 KiB) Przejrzano 3550 razy
DSC_0102.JPG
DSC_0102.JPG (87.74 KiB) Przejrzano 3550 razy
DSC_0104.JPG
DSC_0104.JPG (87.85 KiB) Przejrzano 3550 razy
DSC_0105.JPG
DSC_0105.JPG (87.22 KiB) Przejrzano 3550 razy
DSC_0111.JPG
DSC_0111.JPG (77.98 KiB) Przejrzano 3550 razy
DSC_0112.JPG
DSC_0112.JPG (103.95 KiB) Przejrzano 3550 razy
DSC_0114.JPG
DSC_0114.JPG (87.4 KiB) Przejrzano 3550 razy
DSC_0115.JPG
DSC_0115.JPG (80.62 KiB) Przejrzano 3550 razy
DSC_0122.JPG
DSC_0122.JPG (88.8 KiB) Przejrzano 3550 razy
DSC_0127.JPG
DSC_0127.JPG (79.25 KiB) Przejrzano 3550 razy

Wróć do „Historia nowożytna”

Kto jest online

Użytkownicy przeglądający to forum: Obecnie na forum nie ma żadnego zarejestrowanego użytkownika i 4 gości