Cmentarz żydowski - Lubraniec (pow. włocławski)

[zbyszekg9]

W południowo-zachodniej części miasta, na wzniesieniu zwanym Brzeziną, zlokalizowany jest cmentarz żydowski. Powstał prawdopodobnie pod koniec XVIII wieku na mocy przywileju, w którym król Stanisław August zagwarantował miejscowym Żydom "wolność" budowy "bóżnicy, szkoły, kierchalu".
Przed wojną grunt cmentarny obejmował powierzchnię ok. 1,7 ha, z czego 0,46 ha traktowano jako rezerwę. Na skraju cmentarza znajdowały się zabudowania, służące jako dom przedpogrzebowy i mieszkanie stróża. Teren był częściowo ogrodzony.
Podczas II wojny światowej na cmentarzu naziści dokonywali egzekucji osób pochodzenia żydowskiego - między innymi w lipcu 1941 r. rozstrzelano tu Hersza Frankenberga i członków jego rodziny. Groby ofiar pozostają nieoznaczone. W latach zagłady Niemcy zniszczyli cmentarz, a dzieła destrukcji dokonali niektórzy mieszkańcy, kradnąc płyty nagrobne i wykorzystując je do utwardzania podwórzy i do prac budowlanych. Widoczne do dziś ślady okopów świadczą, że w czasie wojny cmentarz był miejscem walk.
W czerwcu 1964 r. władze miasta Lubraniec otrzymały Zarządzenie Prezydium PRN we Włocławku o całkowitym zamknięciu dawnego cmentarza żydowskiego w Lubrańcu.
Na początku lat dziewięćdziesiątych odnaleziono i zabezpieczono jedną z macew. W 2008 r. podczas prac drogowych odkryto kolejne płyty nagrobne, pochodzące z cmentarza żydowskiego. Zdecydowano więc o budowie lapidarium w formie ściany płaczu, do budowy której wykorzystano fragmenty odnalezionych macew. Stało się to w 2010 roku. Tuż obok ustawiono głaz z napisem: "Pamięci Żydów spoczywających na tym cmentarzu. Lubraniec 2010".

Na podst:
http://cmentarze-zydowskie.pl/lubraniec.htm
https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/l/294-lubraniec/