Cmentarz żydowski - Markuszów (pow. puławski)

[trobal]

Jechałem na ten cmentarz dość długo bo już od lata tego roku. Wtedy jednak nie nie było szans by wejść na jego teren. Na upartego by się dało co prawda. Ale wolałem z tym poczekać na zakończenie wegetacji, z którą kontakt mógłby być zbyt bolesny.

P1040514.JPG (113.15 KiB) Przejrzano 1316 razy

Najważniejsze, że w lipcu udało mi się określić wreszcie lokalizację cmentarza.

Co można znaleźć na ten temat w sieci? Ja dysponowałem tylko taką informacją z puławskiej strony o atrakcjach turystycznych.

CMENTARZ ŻYDOWSKI - 7 ciekawych maceb, które nie zostały zniszczone przez hitlerowców

To mało. Ale już jakaś wskazówka - 7 macew.
Z literatury wiedziałem, że Markuszów, jak Końskowola tętnił życiem żydowskim. I tu większość mieszkańców stanowili starozakonni. Reszta mieszkańców zajmowała się uprawą ziemi, zaś Żydzi opanowali handel i rzemiosło. I nagle po wojnie cisza.
Szukając cmentarza skorzystałem z geoportalu. Na zdjęciach lotniczych zwróciłem uwagę na obszar porośnięty wysokimi drzewami, a otoczony przez pola uprawne. Regularne kształty granic wskazywały na ich nienaturalne pochodzenie. Znalezieni skupiska topól już nie było wielkim problemem. Teraz tylko musiałem doczekać chłodów, co też się stało.

P1060007.JPG (134.55 KiB) Przejrzano 1316 razy

Cmentarz posiada częściowo ogrodzenie. Od wschodu skąd podszedłem jest go niewiele. Podobnie od północy. Parkan na większych odcinkach zachował się od zachodu i południa. Jak się dowiedziałem do niedawna przez cmentarz biegła ścieżka, którą sobie mieszkańcy pobliskich domów skracali drogę. Jednak mieszkańcy domu przy drodze głównej zagrodzili przejście. Widocznie przechodnie im przeszkadzali. Ale w ten sposób skończyły się te spacery.
Teren cmentarza poza drzewami porastają w dużej masie krzewy. Wizyta w okresie gdy miały liście pewnie byłaby mniej owocna. Poszukiwania rozpocząłem od zachodniej strony idąc na południe. Już po kilku metrach zauważyłem pierwsze macewy w krzakach.

P1060008.JPG (135.58 KiB) Przejrzano 1316 razy

W pobliżu Markuszowa nie ma kamieniołomów więc tańszym surowcem była mieszanka cementu z kamieniami i piachem. Jednak nie widziałem tu macew podobnych do tych z Żelechowa, których składnikiem były cegły.

P1060009.JPG (123.08 KiB) Przejrzano 1316 razy

Wierzchnie warstwy tych betonowych macew są z lepszego, drobniejszego materiału. Wypełnienie zaś zawiera drobne kamienie polne i żwir co zauważyłem na dalszych, uszkodzonych stelach. Jednak większość macew jest wykonana z kamienia ciosanego. Być może te betonowe są mniej trwałe.

P1060010.JPG (95.06 KiB) Przejrzano 1316 razy

Do poł.-zach. narożnika nie natrafiłem na więcej macew. Marsz wzdłuż południowej części parkanu na końcu był już bogaty w odkrycia. Najpierw tylko jeden kawałek pozostały w ziemi.

P1060011.JPG (152.84 KiB) Przejrzano 1316 razy

Obok niego w gąszczu już 3 stele w dość dobrym stanie.

P1060012.JPG (145.32 KiB) Przejrzano 1316 razy

P1060013.JPG (103.51 KiB) Przejrzano 1316 razy

P1060014.JPG (101.31 KiB) Przejrzano 1316 razy

I jak widać na kolejnym zdjęciu stele leżące na ziemi, częściowo zakryte opadłymi liśćmi. Ile ich jest całkowicie nimi przykrytych?

P1060015.JPG (144.91 KiB) Przejrzano 1316 razy

Część przy murze wschodnim jest bardziej zarośnięta chaszczami i jednocześnie bogatsza w macewy.

P1060016.JPG (123.84 KiB) Przejrzano 1316 razy

P1060017.JPG (162.29 KiB) Przejrzano 1316 razy

Kolejna betonowa.

P1060018.JPG (137.72 KiB) Przejrzano 1316 razy

I poprzewracane bezładnie.

P1060019.JPG (150.8 KiB) Przejrzano 1316 razy

P1060020.JPG (156.53 KiB) Przejrzano 1316 razy

P1060021.JPG (126.45 KiB) Przejrzano 1316 razy

P1060022.JPG (163.18 KiB) Przejrzano 1316 razy

P1060023.JPG (145.63 KiB) Przejrzano 1316 razy

P1060024.JPG (155.03 KiB) Przejrzano 1316 razy

P1060025.JPG (134.06 KiB) Przejrzano 1316 razy

I teraz pewnie pozostaje pomilczeć nad tym miejscem. Na samorząd nie ma co liczyć. Ale to on jedynie jest władny cokolwiek zrobić. Chodząc po terenie zdarzało mi się stanąć na czymś twardym, być może kolejnym pomniku. Miejsce to ani nie jest atrakcją turystyczną, ani nie jest objęte żadną opieką. Żeby się tam dostać trzeba wjechać na plac targowy i dalej już oczy zaprowadzą, póki są tam topole. Spokoju szukają tam obecnie tylko bażanty. O spoczywających tam już się nie pamięta lub pamiętać się nie chce.

Krew mnie zalała po tej wizycie na kirkucie w Markuszowie, a to nie służy pamięci i czci zmarłych. Ale złość tą wywołali żyjący, a nie zmarli.

[+]
Zapomniałem dodać, że wg informacji posiadanych przez Żydowski Instytut Historyczny macew na cmentarzu w Markuszowie jest 30.