Tradytor | forum

Stara Synagoga została zbudowana w XIX wieku. Podczas II wojny światowej hitlerowcy zdewastowali synagogę i obecnie nie istnieje. Nowa Synagoga została zbudowana w XX wieku. Podczas II wojny światowej hitlerowcy również i ją zdewastowali. Obecnie w budynku synagogi mieści się Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska - firma działająca w branży spożywczej. Synagoga ta znajduje się przy obecnej ulicy Adama Mickiewicza (dawniej ul. Gdańska). To jedna z najstarszych i głównych ulic miasta Lipna. Od skrzyżowania z ulicą Kościuszki aż do rzeki Mień zamieszkiwana była kiedyś przez społeczność żydowską.

Nowa Synagoga w Lipnie (52.842420, 19.176917) ma skromną ikonografię. Dołączam dwa znalezione w sieci zdjęcia, by ciągłość wątku zachowaną była
Pojawiają się wątpliwości, czy na obrazkach jest na pewno NOWA synagoga, czy nie przypadkiem stara. Rycina z 1896 roku wskazywała by, że jest to obiekt XIX-wieczny, ale formą przypomina ten ze zdjęcia z lat 20tych XX wieku (wyżej).

Wg mojej wiedzy to stare zdjęcie przedstawia starą synagogę. Tak też podaje sztetl.org.pl

Sztetl nie musi być nieomylny widziałem to zdjęcie i tam.

a tak serio to i ja nie mam pewności. szkoda, że nie mamy "swoich ludzi" z okolic Lipna będę sprawę próbował wyjaśnić

Gdzieś spotkałem odręczny plan starego Lipna. Muszę jeszcze to sprawdzić. Mam też znajomego w Lipnie, który para się historią. Spróbuję zasięgnąć języka. Na starym zdjęciu widać, że synagoga nie jest przy samej ulicy.

Plan Lipna z "Księgi Pamięci Żydów Lipnowskich" i ja mam, ale on... on jest pisany w nieznanym mi języku
Załączam:

Ja mam co innego. Poszukam. Z tłumaczeniem nie ma problemu. Bardzo dobrze, że jest dyskusja. Od tego jest forum.

szkoda, że nie mamy "swoich ludzi" z okolic Lipna

Macie, ale w tej sprawie za dużo nie mam do powiedzenia.
Z tego co pamiętam z relacji, (bo widzieć już za moich czasów nie dało rady zobaczyć) to była jakaś drewniana synagoga (?) z paroma (drewnianymi również) budynkami chyba mieszkalnymi w sąsiedztwie, w miejscu restauracji "Nowa". Chyba już teraz nie istnieje. Na rycinie Thomas'a (2 ilustracja) na prawym skraju widać kompleks budynków w tym miejscu. Są to jednak budynki murowane - więc możliwe, że i z moją pamięcią nie najlepiej albo rycina upiększa panoramę.
Kiedyś na "Forum mieszkańców Lipna" (już nie istnieje), były ilustracje ciekawych budynków z piętrowymi galeryjkami od strony bożnicy, której za dużo nie było widać. Sceneria wokół budynku na ilustracji podpisanej "Lipno synagoga" całkowicie odbiega od tej widzianej na wspomnianej ilustracji - zdjęciu. Nie było tam aż tyle miejsca od ulicy (chyba Mickiewicza) by mogła istnieć brama. Na pewno był tam z prawej wąski zaułek prowadzący nad rzekę, przy którym bezpośrednio stał wspominany drewniany dom zapewne jedno piętrowy z zadaszoną galerią.

Przepraszam Pana Dziadka Jacka, że o Nim zapomniałem nie ujawnił Pan (chyba?) dokładnie pochodzenia, więc i taka omyłka mogła zajść.
Niemniej bardzo dobrze, że i ktoś z drugiej strony Skrwy nam pomaga.

A temat... no cóż. Trzeba drążyć i szukać dalej. Archiwalne plany Lipna by się przydały. Ale czy są gdzieś takie...?

A tak przy okazji mam pytanie do Jacka: co mieściło się kiedyś w budynku kina w Lipnie? Wygląda mi ten budynek na żydowską architekturę.

stzstz pisze:A tak przy okazji mam pytanie do Jacka: co mieściło się kiedyś w budynku kina w Lipnie? Wygląda mi ten budynek na żydowską architekturę.

Ja odpowiem linkiem do tematu na naszym forum >> viewtopic.php?f=30&t=4917 odpowiedź brzmi - cerkiew św. Michała Archanioła.

Tomku dziękuję za odpowiedź

Z mojej wiedzy w Lipnie były dwie synagogi ale użytkowana była tylko jedna duża która znajdowała się przy ówczesnej ulicy Gdańskiej, mała synagoga dzisiejszy tzw "długi korytaż" nie była używana jako świątynia mieścił się tam przed wojną Syndykat Rolniczy który zrzeszał rózne spólki i firmy które działały dla rolnictwa. Duża synagoga powstała w pierwszej połowie XIX wieku i była to murowana dość pokaźna budowla co widać na zdjęciach. Niemcy podpalili ją na początku listopada 1939 roku ale pożar nie spowodował zbyt dużych zniszczeń podobno mury świątyni były zbudowane z cegieł dwukrotnie większych niż normalne i do ostatecznej rozbiórki niemcy używali ładunków wybuchowych. Ten zielony budynek z pierwszego postu to tzw mała synagoga która nie była używana jako świątynia dzięki czemu prawdopodobnie przetrwała do dziś.

tutaj porównanie panoramy Lipna z 1915 i 1940 widać miejsce po rozbiórce Synagogi i innych budynków

tutaj zdjęcie dużej Synagogi z 1915 roku

tu część mapy rysowana odręcznie przez kogoś w 1929 z moimi napisami przedstawiającymi nazwy ulic

A tutaj mapa geodezyjna z 1927 roku przedstawiająca położenie dużej Synagogi.

Czyli mamy sporo do uporządkowania w tym temacie ale dobrze, o to chodzi!

Podziel się Mihcio z nami swoją wiedzą w jak najszerszym zakresie ws. lipnowskich judaików.
Czy jest jakaś dawna ikonografia do synagogi będącej dziś GSem?

Niemniej bardzo dobrze, że i ktoś z drugiej strony Skrwy nam pomaga.

Thomas to zdanie bardziej teraz pasuje do Michcia.
Ja już prawie 45 lat w Lipnie nie mieszkam a w dzieciństwie za bardzo się takimi tematami nie zajmowałem chociaż szkoda, bo wtedy jeszcze było kogo pytać.
Dziękuje Michciu za te zdjęcia i mapę. Z opowiadań pamiętam o dwóch rzeczkach i jeziorku w Lipnie ale nie myślałem, że to prawie do wojny tak wyglądało.

Dziadek Jacek pisze: Dziękuje Michciu za te zdjęcia i mapę. Z opowiadań pamiętam o dwóch rzeczkach i jeziorku w Lipnie ale nie myślałem, że to prawie do wojny tak wyglądało.

Bieg rzeki został skorygowany podczas okupacji chociaż już krótko przed wojną zawiązał się w Lipnie Komitet Regulacji Rzeki
Mień i powstały plany jej uregulowania, niemcy wykorzystali tylko te plany i darmową siłę roboczą. Przed wojną komitet próbował zbierać dobrowolne datki od mieszkańców miasta (zachowały się nawet listy wpłat z kwotami i adresami donatorów ) ale były to małe kwoty i nie wszyscy chcieli płacić przez co plany regulacji odwlekały się w czasie. Byłem ciekaw czemu tak malownicze rozlewisko postanowiono uregulować otóz powód tego był taki, że Mień w starej postaci był siedliskiem i wylęgarnią komarów ktore były roznosicielami malarii.

Thomas pisze:Czy jest jakaś dawna ikonografia do synagogi będącej dziś GSem?

Jako takich zdjęć przedwojennych małej synagogi niemam ale jak już wspomnialem mieściły sie tam rózna firmy związane z rolnictwem. Z ciekawszych rzeczy które dowiedziałem się to to że za ta synagogą "GS-em" znajdował się stary kirkut który potem został z powodu braku miejsca przeniesiony na dzisiejszą ul.Sierakowskiego owczesna ul.Nieszawską.

na mapie widać fragment ul.Gdańskiej z budynkami Domu Ludowego (dawniej Cerkiew) i Syndykaty Rolniczego czyli małej synagogi za którą znajdował się stary kirkut.

Niesamowite!
Dopiero dzięki temu planowi uświadomiłem sobie jak to wszystko blisko siebie było - synagogi, cerkiew i kościół ewangelicki. A przecież do parafialnej świątyni też rzut beretem... piękne! Dziękuję serdecznie!

Czy ta genialna mapa sięga może w nasze "niezbadane" okolice ulicy Dolnej i naszej nierozpoznanej kapliczki?

Czy ta genialna mapa sięga może w nasze "niezbadane" okolice ulicy Dolnej i naszej nierozpoznanej kapliczki?

Ta kończy się o wiele za wcześnie. Jeszcze potrzeba by z dwa km na północ. Na tej mapce poprzedniej, za jeziorkiem w lewą stronę mapy też jeszcze kawałek brakuje.

na mapie widać fragment ul.Gdańskiej z budynkami Domu Ludowego (dawniej Cerkiew) i Syndykaty Rolniczego czyli małej synagogi za którą znajdował się stary kirkut.

Nie wiedziałem, że tam był cmentarz. Czy wiesz do kiedy? Po wojnie były jakieś warsztaty doklejone do pleców GS i budynek palarni kawy.

Dziadek Jacek pisze:

Nie wiedziałem, że tam był cmentarz. Czy wiesz do kiedy? Po wojnie były jakieś warsztaty doklejone do pleców GS i budynek palarni kawy.

http://www.kirkuty.xip.pl/lipno.htm tu na tej stronie jest dokument ukazujący plany budowy cmentarza przy ul.Nieszawskiej dzis Sierakowskiego ktos kto robił opis tego dokumentu na stronie popełnił bład gdyż pisze tam, że cytuję: " Pierwszy z nich - określony na mapie jako "dawniejszy" - miał znajdować się przy ul. Ceres, obecnej ul. Sierakowskiego. Na południowy zachód od niego nakreślono "plac na cmentarz żydowski wzięty, poliniowany a, b, c, d, w gruntach Woytostwa leżący, łącznie z drogą do tegoż cmentarza prowadzącą." i wszystko by się zgadzało gdyby nie fakt ze ul.Ceres to nie dzisiejsza Sierakowskiego tylko dzisiejsza Cegielna. I tu dochodzimy do sedna sprawy czyli dokument z 1830 roku pokazuje plan budowy nowego cmentarza przy dzisiejszej ul.Sierakowskiego na planie tym pokazany jest tez dawniejszy cmentarz przy dzisiejszej ul.Cegielnej czyli ten za budynkami GS-u. Z tego jednoznacznie wynika ze stary kirkut przestał funkcjonowac po 1830 roku kiedy powstał nowy przy Sierakowskiego a ten jak wiadomo fukcjonował az do 1939 kiedy zniszczyli go naziści.

tu ten plan: