Strona 1 z 1
Elbląg, Aleja Grunwaldzka 27-51 - kamienice XIX/XX w.
: ndz lis 06, 2022 11:39 am
autor: skowron1980
Ostatnio na forum dzieje się niewiele. (Nie wiem, czy to spadek zainteresowania tematyką regionalistyczną, czy może wyczerpanie się formuły internetowego forum?) W ramach nieśmiałej próby „reaktywacji” proponuję zatem wątek na temat Elbląga – miasta, które wprawdzie leży poza głównym obszarem zainteresowań Tradytora, jednakowoż na łamach forum kilkukrotnie się już przecież pojawiało.
Chociaż Elbląg jest miastem o blisko ośmiowiekowej historii, niestety bardzo mocno ucierpiał w czasie II wojny światowej, co z kolei katastrofalnie odbiło się na stanie zabytkowej spuścizny tego średniowiecznego grodu. W efekcie centrum miejscowej starówki znajduje się cały czas w procesie odbudowy, a autentycznego starego miasta w Elblągu szukać należy zupełnie gdzie indziej. Obszarem szczęśliwie oszczędzonym przez działania wojenne jest wschodnia część śródmieścia. Rejon ulic Mickiewicza, Żeromskiego, czy Ogrodowej to obszar wprawdzie nieco dziś zmarginalizowany i niedoinwestowany, jednakże wciąż charakteryzujący się sporą ilością oryginalnej zabytkowej tkanki miejskiej. Szczególnie pod tym względem wyróżnia się północna pierzeja Alei Grunwaldzkiej na wysokości dworca. Między ul Polną, a Mickiewicza zachował się ciąg kamienic, z których każda wpisana jest do rejestru zabytków, każda jest inna, na swój sposób wyjątkowa i zasługująca na osobną charakterystykę. Jak na elbląskie uwarunkowania jest to kompleks prawdziwie unikatowy, dlatego niniejszy wątek chciałbym poświęcić właśnie temu chyba wciąż trochę niedocenianemu fragmentowi miasta.
- P1080183.JPG (192.04 KiB) Przejrzano 1746 razy
- P1080176.JPG (257.31 KiB) Przejrzano 1746 razy
- P1080171.JPG (201.88 KiB) Przejrzano 1746 razy
- P1080162.JPG (220.22 KiB) Przejrzano 1746 razy
W kolejnych postach postaram się zebrać wszystko co wiem na temat poszczególnych kamienic, a na razie krótki rys historyczny samej ulicy. Aleja Grunwaldzka dawniej nazywana była ulicą Pasłęcką, w latach trzydziestych przemianowano ją na Aleję Tannenberską (Tannenbergalle), a swoją obecną nazwę otrzymała w latach powojennych. Pierwszym impulsem, który zapoczątkował rozkwit tej jednej z najważniejszych arterii komunikacyjnych miasta było otwarcie w połowie XIX wieku trasy kolejowej łączącej Berlin z Królewcem i budowa dworca kolejowego. Niedługo później teren w bezpośrednim sąsiedztwie dworca zakupiony został przez elbląskiego przedsiębiorcę Ferdynanda Schichaua, który na przestrzeni kolejnych dekad wybudował tu potężny kompleks fabryki lokomotyw. Równocześnie z rozwojem fabryki wzdłuż ulicy zaczęły powstawać kolejne kamienice mieszkalne, nierzadko o wyjątkowych walorach architektonicznych, podkreślających status społeczny ich właścicieli. Na przełomie XIX i XX wieku ulica stanowiła już jedną z najważniejszych reprezentacyjnych arterii miasta, a jej wielkomiejski charakter podkreślały ozdobne nasadzenia drzew i krzewów, chodniki spacerowe i uruchomiona w 1895 roku trakcja tramwajowa.
Re: Elbląg, Aleja Grunwaldzka 27-51 - kamienice XIX/XX w.
: pn lis 07, 2022 6:48 pm
autor: zbyszekg9
Marcinie, mimo, że na forum od dłuższego czasu niewiele się dzieje to jednak regularnie je odwiedzam, by przypomnieć sobie pewne tematy bądź zapoznać się z nowymi wątkami (a i owszem, są też takie) bo przez ostatnich kilkanaście lat zebrało się na tyle interesującego materiału, iż zdecydowanie można mówić o swoistej skarbnicy wiedzy.
Z przyjemnością zapoznałem się z Twoim wpisem na temat Elbląga tym bardziej, że miasto stanowi jeden z najbliższych celów wśród osobistych planów wycieczkowych. Moje dotychczasowe wizyty (jedna przed wielu, wielu laty, niemalże przejazdem, druga, półtoradniowa sprzed czterech lat) nie wyczerpały, a wręcz przeciwnie - wzmocniły apetyt na bardziej szczegółowe poznanie miasta. Ot choćby ulicy, o której piszesz, a na której stopy do tej pory nie postawiłem. Jasna sprawa, że to rejon stanowiący nieoczywisty cel wycieczek, co nie znaczy, że mniej ciekawy. Jednak do tej pory z uwagi na niedobór czasowy skupiałem się na tematach pt. "żelazne punkty programu". Oczywistym numerem jeden było Stare Miasto - dzielnica "odbudowana" metodą retrowersji i choć może wydawać się z pozoru kiczowata, to zaznajomienie się z dziejami miasta czy przyjrzenie się fotografiom jeszcze z lat 70. czy 80. każą spojrzeć na to miejsce z zupełnie innej perspektywy i pozwalają docenić koncept. Jednak największe wrażenie wywarła na mnie wizyta w Muzeum Archeologiczno-Historycznym z wystawą poświęconą wczesnowiecznemu Truso oraz spotkanie z p. Markiem Jagodzińskim - odkrywcą osady. Tak więc tematy "przewodnikowe" (m.in. malownicza rzeka Elbląg, uduchowiona ul. św. Ducha z zespołem szpitala pod tym samym wezwaniem, klimatyczna Ścieżka Kościelna, górująca nad okolicą wieża katedralna, nastrojowa ale i przytłaczająca przestrzenią Galeria EL w kościele mariackim) są już za mną. Z miłą chęcią będę więc czytał to, co masz do powiedzenia/napisania na temat obiektów mniej znanych, ale z równie interesującą historią.
Pozdrawiam serdecznie
Re: Elbląg, Aleja Grunwaldzka 27-51 - kamienice XIX/XX w.
: wt lis 08, 2022 11:05 am
autor: skowron1980
Zbyszku, oczywiście doskonale pamiętam Twoje relacje z Elbląga, właśnie do nich nawiązuję w powyższym wpisie. Jeśli jeszcze zamierzasz Elbląg odwiedzić i chciałbyś poznać też te mniej oczywiste strony miasta, często nieuwzględniane w typowych przewodnikowych opracowaniach, szczerze polecam archiwalny numer pisma "Renowacje i Zabytki" -
https://www.renowacjeizabytki.pl/archiw ... 32014,2800 - znajdziesz tam sporo rzetelnych artykułów, niejednokrotnie wykraczających poza ten standardowy elbląski "wycieczkowy kanon". Ze swojej strony też obiecuję wrzucić tu trochę nieoczywistych ciekawostek, a zatem - do zobaczenia na elbląskim szlaku. Pozdrawiam serdecznie.
Re: Elbląg, Aleja Grunwaldzka 27-51 - kamienice XIX/XX w.
: pt lis 11, 2022 10:56 am
autor: skowron1980
Re: Elbląg, Aleja Grunwaldzka 27-51 - kamienice XIX/XX w.
: czw lis 17, 2022 6:04 pm
autor: skowron1980
Re: Elbląg, Aleja Grunwaldzka 27-51 - kamienice XIX/XX w.
: sob gru 03, 2022 2:03 pm
autor: skowron1980
Re: Elbląg, Aleja Grunwaldzka 27-51 - kamienice XIX/XX w.
: wt gru 20, 2022 4:35 pm
autor: skowron1980
Al. Grunwaldzka 45 – kamienica o wybitnych walorach architektonicznych (i nie jest to tylko moja opinia, ale cytat z uzasadnienia decyzji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, zatwierdzającej wpis budynku do rejestru). Wybudowana została na początku XX wieku i choć w kompozycji elewacji frontowej wykorzystano motywy zaczerpnięte z klasycyzmu (przede wszystkim kolumnowy portyk nad wejściem, ryzality zwieńczone naczółkami), zdradza już wyraźne cechy mającego nadejść stylu modernistycznego – monumentalna fasada z loggiami zamiast balkonów i ograniczony do minimum detal architektoniczny. Prawdziwy ewenement stanowią ceramiczne zdobienia elewacji – drobne rozety nad i poniżej otworów okiennych i dwie okazałe płyciny pod okapem ryzalitów, wyobrażające staroegipski symbol boga Ra - objaw charakterystycznej dla epoki fascynacji starożytnym Egiptem.
- P1080390.JPG (215.27 KiB) Przejrzano 1374 razy
- P1080446.JPG (154.71 KiB) Przejrzano 1374 razy
- P1080448.JPG (202.57 KiB) Przejrzano 1374 razy
- P1080450.JPG (224.7 KiB) Przejrzano 1374 razy
Budynek wzniesiony został jako kamienica mieszkalna przez elbląskich potentatów meblarskich, braci Baumgart – „Bau und Möbeltischlere”. W latach 30. w budynku mieścił się konsulat szwajcarski, zajmując zapewne część pomieszczeń na parterze. Okazuje się, że w przedwojennym Elblągu, jak i w całych Prusach Wschodnich, Szwajcarzy stanowili liczną mniejszość narodowościową. Słynęli przede wszystkim jako specjaliści w dziedzinie produkcji serów i kto wie, czy mieszcząca się w opisanym wcześniej budynku przy Al. Grunwaldzkiej 31 serownia nie była prowadzona przez reprezentantów tej właśnie nacji. Zaraz po wojnie w kamienicy przy Al. Grunwaldzkiej 45 ulokowano biura starostwa powiatowego, które jednak wyprowadziło się z budynku kilka lat później. W latach pięćdziesiątych przywrócono funkcje mieszkalną kamienicy, przeprowadzając uprzednio remont wnętrz, polegający między innymi na podzieleniu pierwotnych ogromnych 150-metrowych mieszkań na mniejsze. W nowo oddanych do użytki mieszkaniach kwaterowano inżynierów pobliskich Zakładów Mechanicznych „Zamech” - przedsiębiorstwa funkcjonującego w ocalałych budynkach przedwojennej fabryki lokomotyw F. Schichaua.
- Starostwo Powiatowe po 1945 r.
- Bez tytułu.png (258.92 KiB) Przejrzano 1374 razy
Warto obejrzeć budynek także od strony podwórka. Rzucający się w oczy półkolisty ryzalit na osi głównej to nic innego jak gospodarcza klatka schodowa mieszcząca schody kuchenne. Dzięki niej możliwa była komunikacja między piętrami niezależnie od reprezentacyjnych schodów głównych - dostępnych od frontowego wejścia. Główną klatkę schodową od klatki roboczej oddzielono witrażowym przeszkleniem – dziś niestety zachowanym tylko we fragmentach.
Re: Elbląg, Aleja Grunwaldzka 27-51 - kamienice XIX/XX w.
: czw gru 29, 2022 1:20 pm
autor: skowron1980
skowron1980 pisze: ↑wt gru 20, 2022 4:35 pm
ograniczony do minimum detal architektoniczny.
Z tym ograniczonym do minimum detalem, to się chyba trochę zagalopowałem. Po bliższym przyjrzeniu się starym zdjęciom, ukazującym budynek przy Al. Grunwaldzkiej 45, widać, że pierwotnie architektoniczny wystrój elewacji frontowej był zdecydowanie bogatszy – cały parter był boniowany, ryzality ujęte były w narożne pilastry (ich żal najbardziej), balustrady loggi miały pionowe żłobienia, a podokienne rozety stanowiły część składową jakiegoś większego elementu dekoracyjnego. Jak więc widać obecny surowy minimalizm elewacji frontowej jest tu do pewnego stopnia wtórny.
Ale idźmy dalej. Na pierwszy rzut oka niepozorny, nieduży i strasznie zaniedbany budynek przy Al. Grunwaldzkiej 47 zasługuje na uwagę. To jeden z najstarszych budynków w okolicy, wzniesiony około połowy XIX wieku. Mimo naprawdę kiepskiego stanu technicznego niepokojąco kontrastującego z nachalnie bijącą po oczach witryną Żabki, trzeba docenić ciekawie skomponowaną elewację, z wciąż zachowanym klasycystycznym detalem. Trzeba mieć nadzieję, że kiedyś ten dom doczeka się remontu, a jego architektoniczne walory zostaną odpowiednio zabezpieczone i wyeksponowane.
- P1080170.JPG (168.33 KiB) Przejrzano 1278 razy
- P1080445.JPG (147.06 KiB) Przejrzano 1278 razy
A, byłbym zapomniał. Pomiędzy budynkami nr 45 i 47 w dzikich latach dziewięćdziesiątych XX wieku wybudowano – mniej lub bardziej legalnie – parterowy pawilonik handlowy. Ów, będący świadectwem okresu dzikiego kapitalizmu, obiekt zachował się do naszych czasów, mało tego - w tym roku przeszedł brawurową renowację.
- P1080173cccc.JPG (162.17 KiB) Przejrzano 1278 razy
Staram się nie nadużywać emotikonów ale na potrzeby opisania tego fenomenu pismo obrazkowe wydaje mi się bardziej adekwatne niż jakikolwiek inne.
Korzystając z okazji (a lepszej ku temu okazji z całą pewnością już nie będzie) życzę wszystkim czytelnikom szampańskiej sylwestrowej zabawy.
Re: Elbląg, Aleja Grunwaldzka 27-51 - kamienice XIX/XX w.
: pt gru 30, 2022 11:45 am
autor: skowron1980
- P1080168.JPG (163.78 KiB) Przejrzano 1246 razy
Al. Grunwaldzka 49 - powstanie tego budynku ściśle wiąże sią z momentem wybudowania pobliskiego dworca kolejowego w połowie XIX wieku. Ulokowano w nim hotel, mający służyć podróżnym przybywającym do Elbląga koleją. Budynek funkcję tę pełni nieprzerwanie do dnia dzisiejszego, czym zasłużył sobie na miano najdłużej funkcjonującego hotelu w mieście.
Re: Elbląg, Aleja Grunwaldzka 27-51 - kamienice XIX/XX w.
: ndz sty 08, 2023 11:48 am
autor: skowron1980
Al. Grunwaldzka 51 i 57 – dwie eklektyczne kamienice z końca XIX wieku. Na temat bogactwa architektonicznego elewacji frontowych tych siostrzanych budowli można by tu pisać bardzo długo. Oszczędzę wyliczania elementów zastosowanego detalu, ze swojej strony zwrócę tylko uwagę na wspaniałe rzeźby orłów umieszczone w zwieńczeniu budynku nr 51. Na koniec jeszcze jedno archiwalne ujęcie z tramwajem, tym razem z lat dziewięćdziesiątych.