Groby wojenne – Łysakowo (pow. ciechanowski)

[krzymen]

Łysakowo, powiat ciechanowski, gmina Grudusk.
Cmentarz parafialny w Łysakowie odwiedziłem w lecie 2012 r. i wtedy zrobiłem fotografie, które tu zamieszczam. Nie wiem, jak teraz to wygląda. Wszystkie groby ofiar wojen (lub ich większość) znajdują się w części północnej, czyli po prawej stronie alei głównej. Cmentarz jest mały, wchodzi się od wschodniej strony.
Znajduje się tam duża mogiła zbiorowa obramiona betonową ramą. W głębi ustawiony metalowy krzyż, a z przodu umieszczona tablica z napisem:
"MOGIŁA / ŻOŁNIERZY POLSKICH / POLEGŁYCH W OKRESIE / I WOJNY ŚWIATOWEJ".

Lysakowo.cm.par02.jpg (91.32 KiB) Przejrzano 211 razy

Nie wiem, skąd fundatorzy tej tablicy wytrzasnęli tu żołnierzy polskich W 1915 r. w okolicach Gruduska trwały bardzo krwawe boje. W lipcu wojska niemieckie przełamały tu pozycje rosyjskie.

Lysakowo.cm.par01.jpg (73.35 KiB) Przejrzano 211 razy

Z Łysakowa niewiele zostało … Ciekawy opis z „Kuriera Płockiego” z października 1915:
„Z zabudowań gospodarczych nie pozostało śladu – wszystko drzewo wyniesiono do okopów wszystkich lub też na opał. Cmentarz w wielu miejscach skopany, a nawet zbezczeszczony, bo po lewej stronie urządzono miejsca ustępowe; prawa względnie ocalała, bo tu urządzono cmentarz dla żołnierzy i ogrodzono drutem.”
Wg. źródeł niemieckich spoczywa tu 18 żołnierzy rosyjskich i jeden żołnierz niemiecki.
Tuż obok znajduje się mogiła zbiorowa żołnierzy Wojska Polskiego poległych w 1939 roku.

Lysakowo.cm.par03.jpg (82.65 KiB) Przejrzano 211 razy

W punkcie centralnym mogiły ustawiono postument zwieńczony krzyżem. Z przodu umieszczona tablica z napisem:
"NIEZNANYM / ŻOŁNIERZOM / W.P. / POLEGŁYM / 3.09.1939 r. // CZEŚĆ ICH PAMIĘCI".

Lysakowo.cm.par04.jpg (81.69 KiB) Przejrzano 211 razy

W dn. 3 września 1939 r., w godzinach popołudniowych Niemcy zajęli Łysakowo. Do ataku na tę miejscowość ruszył 32 pułk piechoty (z 8 DP). Łysakowo częściowo zdobyto, walki trwały także w nocy. Następnego dnia Polacy musieli się wycofać. W mogile spoczywają zatem żołnierze II/32 pp, a może także z 13 pp. Żadnych nazwisk ani nawet liczby pochowanych …
W grobie rodzinnym spoczywa Władysław Budnicki, lat 27, który zginął w czasie działań wojennych w 1939 roku. Nie wiadomo, gdzie zginął i czy był cywilem, czy żołnierzem.

Lysakowo.cm.par05.jpg (84.81 KiB) Przejrzano 211 razy

Pozdrawiam, c.d.n.

[krzymen]

Koło mogiły z 1915 r. znajduje się grób żołnierza NSZ Kazimierza Białobrzewskiego, pseudonim „Kret”.
"Ś. † P. / KAZIMIERZ / BIAŁOBRZEWSKI / ŻYŁ LAT 28 ZM. 18.01.1945 r. / P.S. „KRET” SZEF WYWIADU / NARODOWYCH SIŁ ZBROJNYCH / NA POWIAT MŁAWSKI, / ZAMORDOWANY PRZEZ NKWD // AVE MARIA / KOCHANEMU SYNOWI I BRATU. RODZINA".
Został aresztowany przez NKWD i publicznie stracony.

lysakowo45.jpg (83.92 KiB) Przejrzano 176 razy

„Niemira” - jeden z podkomendnych Kazimierza Białobrzewskiego - opisał okoliczności jego tragicznej śmierci, które znał ze słyszenia:
„Najbardziej chyba głupio zginął „Kret”. Przeżył w zasadzie wojnę, gdyż dopiero w momencie, gdy przez nasze tereny przechodził front, w jakichś nieznanych mi bliżej okolicznościach został zatrzymany przez żołnierzy Armii Czerwonej i rozstrzelany. (…)”
Wspomnienia Stanisława Duczymińskiego ps. „Niemira” – żołnierz NSZ, PAS.
https://www.nsz.com.pl/stanisaw-duczymi ... alionowej/

Niedaleko znajduje się także grób Kazimierza Żmijewskiego, który „zginął śmiercią tragiczną w 1953 r.”
Żmijewski był żołnierzem oddziału Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, dowodzonego przez ppor. Wacława Grabowskiego ps. „Puszczyk”. Siedmioosobowy oddział wydał Wacław Głuszek, mieszkaniec wsi Niedziałki, który za swoją „usługę” otrzymał 5000 zł.
5 lipca 1953 r. 1300 żołnierzy KBW oraz funkcjonariuszy UB i MO otoczyło Niedziałki. Po półtoragodzinnej walce oddział „Puszczyka” został zniszczony. Polegli - Henryk Barwiński „August”, Antoni Tomczak „Malutki”, Piotr Grzybowski „Jastrząb”, Wacław Grabowski „Puszczyk” i Lucjan Krępski „Rekin”. Dwóch ciężko rannych - Feliks Gutkowski „Gutek” oraz Kazimierz Żmijewski „Jan” - zostało przewiezionych do szpitala w Mławie, gdzie zmarli 5 lipca 1953. W Niedziałkach UB aresztowało Mariannę Jeziorską (zmarła w więzieniu w 1955) wraz z synem oraz Stanisława Adamczyka i Zygmunta Klimaszewskiego. Ich majątek skonfiskowano, a domy rozebrano …
W 2014 r. IPN przeprowadzał poszukiwania w Mławie, bo tam przewieziono ciała zabitych żołnierzy NZW. Niestety szczątków nie odnaleziono. Grób w Łysakowie jest zatem symboliczny …

lysakowo53.jpg (67.49 KiB) Przejrzano 176 razy

Kazimierz Żmijewski ps. „Jan”, „Janek” był rolnikiem. Pochodził ze wsi Pszczółki gm. Grudusk. Uczestniczył w wojnie 1939 r., a później służył w AK-ZWZ.

[krzymen]

Sprawdziłem, czy osoby, których groby sfotografowałem w Łysakowie, figurują w bazie IPN straty.pl
Władysław BUDNICKI tam nie figurował, więc go zgłosiłem za pomocą formularza i fotografii nagrobka.
Jego rekord został dodany do bazy jako „cywilna ofiara wojny”. Innej możliwości nie było – z napisu na nagrobku nie wiadomo, czy był żołnierzem.

Budnicki.straty.jpg (29.56 KiB) Przejrzano 63 razy

Nieco inaczej wyszło z Kazimierzem BIAŁOBRZEWSKIM. Jego rekord był już w bazie straty.pl, ale jako osoby przymusowo wysiedlonej. I tak pozostanie ...

Białobrzewski.straty.jpg (35.92 KiB) Przejrzano 63 razy

Na przysłany kwestionariusz otrzymałem odpowiedź, że nie można niczego zmienić, bo Kazimierz BIAŁOBRZEWSKI przeżył wysiedlenie i jego późniejszej śmierci nie można zapisać w bazie straty.pl „na konto” Niemców. Moje zgłoszenie zostanie przesłane do bazy indeks represjonowanych.pl / Ofiary represji sowieckich.
Pełna nazwa tej bazy jest trochę myląca - „Indeks Represjonowanych obywateli polskich na ziemiach wschodnich II Rzeczypospolitej i ZSRS w latach 1939-1956”, co sugeruje, że nie obejmuje ofiar represji sowieckich na obecnym terytorium RP.
Białobrzewskiego wysiedlono w 1940-1941, kiedy Niemcy utworzyli pod Mławą olbrzymi poligon wojskowy - Truppenübungsplatz Mielau (prawie 60 tyś. hektarów). Całe wsie wysiedlano, a ich mieszkańców - całymi rodzinami - brutalnie wyrzucano z domów. Wystarczy wpisać w „Wyszukiwanie osób represjonowanych” nazwisko BIAŁOBRZEWSKA / BIAŁOBRZEWSKI. Wielu ma taki sam wpis jak Kazimierz … m.in. Jan (lat 61) jego ojciec.