Cmentarz ewangelicki - Bieżuń (pow. żuromiński)

[Thomas]

W pobliżu cmentarza katolickiego, przy kościele parafialnym, na terenie gdzie w latach 70-tych wytyczono ulicę Leśną znajduje się ewangelicki cmentarz. Zdewastowany po 1945 roku. Do lat 70-tych znajdowało się na nim kilka nagrobków. Podczas prac remontowych przy nowej szosie wielkim widowiskiem było wykopywanie trumien i niszczenie pozostałości po cmentarzu ciężkim sprzętem. Duże zainteresowanie towarzyszyło niszczeniu pieczary jednego z właścicieli Chamska (miejscowość w pobliżu Bieżunia). Proboszcz katolicki zabrał epitafium z jego grobu do dzwonnicy przy kościele. Co zrobiono z wykopanymi kośćmi? Nie wiem.

Dziś na terenie dawnego cmentarza stoją: domki jednorodzinne, ulica, parking i miejskie targowisko. Pozostały tylko 3 wiekowe drzewa otoczone łańcuchem wspominające o niegdysiejszych, ewangelickich mieszkańcach Bieżunia.

Według Jutty Dennerlein w Bieżuniu mieszkali baptyści. Nie mam jednak potwierdzenia tego faktu. Według niej cmentarz należał właśnie do nich.

[stzstz]

Rozmawiałem dzisiaj z kilkoma osobami z Bieżunia (regionalistami). Wszyscy są pewni, że to jest cmentarz ewangelicki. Ogrodzenie łańcuchowe powstało w czasie jak burmistrzem był Pan Kochanowicz. Ewangelicy pojawili się w czasach kanclerza Andrzeja Zamoyskiego.

[Nieostatni]

Dziś na terenie dawnego cmentarza stoją: domki jednorodzinne, ulica, parking i miejskie targowisko. Pozostały tylko 3 wiekowe drzewa otoczone łańcuchem wspominające o niegdysiejszych, ewangelickich mieszkańcach Bieżunia.

Zegarmistrz, operator klepsydry sypiącej stożek amnezji, jednak jest bezsilny wobec naszej, ludzkiej pamięci. My możemy przecież opóźniać jego działanie, zapisując nowe karty historii będące tamą dla nieubłaganych ziaren klepsydry.
Ogrodzenie łańcuchowe powstało w czasie jak burmistrzem był Pan Kochanowicz. Chwała dla takich strażników Naszej historii. Chwyćmy się za ręce, opaszmy łańcuchem Naszą Ojcowiznę - nie dajmy jej niszczyć.
Nieostatni

[Thomas]

Nieostatni!
Niestety muszę Cię zmartwić. Ogrodzenie tych dwóch drzewek to nie wcale efekt dbałości burmistrza o pamięć nad ewangelickimi mieszkańcami Bieżunia.
Słupki i łańcuch to element zatoczek parkingu, który na terenie dawnego cmentarza powstał.

Szczęście w nieszczęściu, że tak się stało, że choć te dwa drzewa pozostały świadkami o społeczności, która przeminęła.

Co do informacji stzstz - dzięki. Tak jak pisałem - kantorat i cmentarz w Bieżuniu nie figuruje w Roczniku Ewangelickim, ani w żadnych innych dokumentach ewangelickiej parafii Sierpc, nad opracowaniem historii której, wciąż pracuję i pewnie pracować będę.

[stzstz]

Thomas nie wydaję mi się, że ten łańcuch to element ogrodzenia parkingu. Przy najbliższej okazji dopytam Pana Kochanowicza. Co do dokumentów świadczących o obecności ewangelików w Bieżuniu są zapiski wizytatora parafii katolickiej z 1776 roku. "Lutrzy znajdują się tak w mieście Bieżuniu jako i wsi Karnyszynie. Zboru swego nie mają, prywatnie tylko do domu jednego na swoje idą nabożeństwo. Przy trakcie publicznym mają swój kirkut za stodołami miejskimi, od cmentarza może na kroków200, na którym krzyż nowo nie poświęcany. Ci publicznie prowadzą umarłych swoich i na kierkowie śpiewają. Drugi kirkut mają we wsi Karnyszynie, pokładne kościołowi płacą. Jakim by prawem i pozwoleniem były nie
masz wiadomości".
W XVIII i początku XIX w. społeczność ewangelicka była liczna i znacząca. W latach 1793-1794 było w mieście 754 mieszkańców, w tym 56 ewangelików (7,4%) i 174 starozakonnych (23,1%). Ćwierć wieku później, w 1817 r., miejscowy proboszcz katolicki określił ilość katolików zamieszkujących na terenie parafii (teren rozleglejszy niż miasto) na 775 osób (385 mężczyzn i 390 kobiet), akatolików na 176 (odpowiednio 85 i 93), starozakonnych na 343 (odpowiednio 151 i 192). Podczas spisu powszechnego przeprowadzonego w 1921 r. jako ewangelicy zadeklarowały się 43 osoby spośród 2.344 mieszkańców miasta, ale tylko 9 identyfikowało się z narodowścią niemiecką, zatem zdecydowana większość czuła się Polakami (79,1%). Do dzisiaj żyją potomkowie ewangelickich mieszkańców miasta, a najbardziej znanym jest aktor Jerzy Bończak, który urodził się w 1949 roku w Bieżuniu.
Powyższe informacje zaczerpnąłem z książki "Sześć wieków Bieżunia" Artura Wołosza.

[Thomas]

Dodaję szkic (przepraszam za prowizorkę) z Bieżunia:

Bieżuń_cm_ewang_2010.jpg (52.92 KiB) Przejrzano 9770 razy

Widoczny na zdjęciach krawężnik (dziś mocno zarośnięty trawą) zaznaczyłem na jasno zielono.
Istniejące słupki z łańcuchem na czarno.

Dobrze widać, że istniejące krawężniki wyznaczają dwustronny parking, a słupki odgradzają miejsce parkingowe (weźmy pod uwagę Targowisko znajdujące się również częściowo na cmentarzu) od drzew, które zaznaczyłem na żółto.

Nie chcę mi się wierzyć w intencje założenia słupków ku ochronie dziedzictwa historycznego - bardziej bym tu widział otoczenie starych drzew...

[bobola]

Wyślij ponownie mapkę, bo jej nie ma.

[Nieostatni]

Thomas - zupełnie po omacku, nie widzę załączonego przez Ciebie szkicu, choć licznik(pod spodem)zaksięgował mnie na czwartej pozycji - nie mogę otworzyć. Ale nie to jest ważne. Ja odnoszę jednak wrażenie, że tyle - aż tyle udało się uratować z pogromu cmentarza. Może znajdzie się drugi sprawiedliwy(myślę o proboszczu), który wspólnie z członkami parafii postawią kamiennego świadka, z dowodem rzeczowym - tablicą grobową wyjętą, z jak wcześniej napisałeś schowka "dzwonnicy", aby ustawić ją na skrawku, chyba cudem ocalałej cmentarnej ziemi.
Nieostatni

[Thomas]

Wyślij ponownie mapkę, bo jej nie ma.

Sorki. Był zły format. Już powinno być dobrze.

Nieostatni!
Co do sprawy nagrobka - chyba już nie istnieje. Z tego co wiem dzwonnica spłonęła, a nagrobek zaginął. Ale o to lepiej zapytać stzstz

[stzstz]

Rozmawiałem dzisiaj z moim kolegą z Bieżunia historykiem-regionalistą, który mnie trochę oświecił. Okazuje się, że ja jak i Thomas mieliśmy rację. Łańcuch został zamontowany jako ogrodzenie parkingu, ale również jako element cmentarza, jako zaakcentowanie nekropolii w tym miejscu. Takie łańcuchy nie stosuje się do odgrodzenia parkingów. Prace te zostały wykonane w 2000 roku i burmistrz Kochanowicz planował, że w porozumieniu z ambasadą niemiecką postawi tablicę pamiątkową w tym miejscu. Plany te jednak nie doczekały się realizacji.
Kolega opowiedział mi, że dewastacji cmentarza dokonano w latach 70-tych. Nie były przeprowadzane ekshumacje i nie słyszał o zachowanych nagrobkach z tego cmentarza. Środek cmentarza znajduje się wg niego pod ulicą Leśną. Ulica Leśna przebiega również przez cmentarz żydowski znajdujący się pod koniec ulicy.

[Thomas]

Środek cmentarza znajduje się wg niego pod ulicą Leśną.

To tak jak wskazuje moja mapa

Pomnik-tablica by się przydał, skoro ekshumacji nie było...

Na ile zmieniła się sytuacja w mieście? Czy jest szansa, aby temat ruszyć?

[stzstz]

W Bieżuniu jest nowy Burmistrz. Być może on będzie bardziej pozytywnie nastawiony na upamiętnienie tego miejsca. Jest w mieście też Towarzystwo Przyjaciół Bieżunia, które też zapewne pomogłoby. Ja z burmistrzem Szymańskim będę się widział na początku marca, to mogę z nim zagadać w tej sprawie.

[Thomas]

Jeśli mógłbym w czymkolwiek pomóc, proszę, pamiętaj o mojej osobie

Czekamy na relacje!

[Nieostatni]

A ja już trzymam oba kciuki na sztorc: - za pomyślność.
Może w popiele zgliszcz dzwonnicy, znajdzie się jednak tablica epitafijna z cmentarza?
Nieostatni

[stzstz]

W dniu 8 marca rozmawiałem z burmistrzem Bieżunia Andrzejem Szymańskim o możliwości upamiętnienia miejsca po cmentarzu ewangelickim. Jest on pozytywnie nastawiony i chętnie jako nauczyciel historii w LO pomoże w inicjatywie. Zaprasza do siebie na ewentualne rozmowy. Ja też mogę wiele pomóc i jednocześnie proszę o pomoc.

[pire]

Jak widać nie był aż tak "pozytywnie" nastawiony, pamiętam w dzieciństwie, jak te trumny i kości zupełnie na wierzchu się walały, gawiedź, w szczególności dzieciaki plądrowały zawartość w poszukiwaniu skarbów.

Jeśli chodzi o Bieżuńskich Ewangelików to z tego co mi wiadomo należeli przed wojną do parafii w Rypinie, sam tam chętnie zajrzę, ale jakoś nie ma okazji.

[stzstz]

Burmistrz jest pozytywnie nastawiony, jednak gmina Bieżuń jest bardzo zadłużona i jest w czołówce najbardziej zadłużonych gmin w Polsce toteż wyrwanie nawet niewielkiej sumy pieniędzy na ten cel graniczy z cudem.

[stzstz]

Na cmentarzu ewangelickim w Bieżuniu małe i pozytywne zmiany. W 2021 roku pojawiła się stosowna tabliczka informacyjna.

[GloomySky]

Witam wszystkich, na potwierdzenie, że tabliczka faktycznie się tam znajduje załączam zdjęcia, tak obecnie wygląda to miejsce, przepraszam za jakość.